Vậy là, khi bạn quan sát hiện tượng này quanh chúng ta và trong chúng ta, cái trí con
người sẽ làm gì? Bạn sẽ làm gì? Một sinh viên rời trường đại học, anh ấy sẽ làm gì?
Tôi không hiểu liệu bạn nhận biết được điều gì đang xảy ra khắp thế giới. Có bất mãn,
phản kháng, và hỗn loạn vô cùng, không chỉ thuộc chính trị, kinh tế, và xã hội, nhưng còn
cả trong chính người ta như một con người. Chúng ta bị hoang mang vô cùng. Và từ sự
hoang mang này chúng ta đang cố gắng tìm ra một đáp án mà sẽ không những đủ thỏa
mãn để gặp gỡ sự khủng hoảng hiện nay nhưng còn cả dung thứ. Và người ta quan sát ở
Châu âu, ở Mỹ, và trong quốc gia này, sự thoái hóa đang xảy ra.
người sẽ làm gì? Bạn sẽ làm gì? Một sinh viên rời trường đại học, anh ấy sẽ làm gì?
Tôi không hiểu liệu bạn nhận biết được điều gì đang xảy ra khắp thế giới. Có bất mãn,
phản kháng, và hỗn loạn vô cùng, không chỉ thuộc chính trị, kinh tế, và xã hội, nhưng còn
cả trong chính người ta như một con người. Chúng ta bị hoang mang vô cùng. Và từ sự
hoang mang này chúng ta đang cố gắng tìm ra một đáp án mà sẽ không những đủ thỏa
mãn để gặp gỡ sự khủng hoảng hiện nay nhưng còn cả dung thứ. Và người ta quan sát ở
Châu âu, ở Mỹ, và trong quốc gia này, sự thoái hóa đang xảy ra.
Người nói viếng thăm quốc gia này mỗi mùa hè trong vài tháng, và ông ta đã thực
hiện việc này suốt bốn mươi năm hay phỏng chừng như thế. Và người ta thấy sự bùng nổ
lạ lùng của dân số, sự nghèo khổ đang gia tăng, và sự hỗn loạn thuộc chính trị. Cũng vậy
người ta thấy ở đây, giống như người ta thấy trong phần còn lại của thế giới, rằng những
tôn giáo đã hoàn toàn thất bại. Chúng thực sự không có ý nghĩa gì cả – nếu trước kia
chúng đã từng có. Khoa học cũng không giải đáp cho vấn đề con người, mặc dù nhiều
người tin tưởng rằng nó sẽ giải quyết được sự hoang mang của chúng ta. Và giáo dục đã
chuẩn bị cho con người chỉ thêm nhiều hỗn loạn và chiến tranh. Vì vậy tôi hy vọng bạn
sẽ không phiền lòng khi tôi nói rằng giáo dục cũng đã thất bại. Bởi vì, rốt cuộc, con
người phải sống trong hòa bình, để cho anh ấy có thể suy nghĩ rõ ràng, hành động đúng
đắn, sống tốt lành, và sáng tạo một thế giới khác hẳn. Và người ta phải có hòa bình với
mục đích để thương yêu. Chắc chắn tất cả điều này không thể xảy ra được. Chúng ta
không có hòa bình, chúng ta không có tình yêu, và tất cả sống của chúng ta là một trận
chiến từ khoảnh khắc chúng ta được sinh ra đến khi chúng ta chết đi. Và những phản ứng
thuộc truyền thống cổ xưa không còn có bất kỳ ý nghĩa nào cả – nếu trước kia chúng đã
từng có. Vậy là đó là tình trạng hiện nay của thế giới. Những tôn giáo, khoa học, giáo dục
đã thất bại trong thay đổi con người để cho anh ấy có thể sống hạnh phúc cùng một ý
thức lạ thường của vẻ đẹp, sống trong một liên hệ không-xung đột.
Nhưng nếu bạn thấy tất cả điều này chỉ bằng trí năng, qua một phần hay một mảnh của
cái trí, tự nhiên đáp án sẽ là đáp án tách rời. Vì vậy, mảnh trí năng, dù có khả năng đến
chừng nào – và nó là khả năng lạ thường – không giải đáp được vấn đề, cảm tính và cảm
xúc cũng không. Thấy điều này, người ta hướng về kỹ thuật. Lúc này người kỹ thuật đã
trở nên rất quan trọng, và chúng ta nói anh ấy sẽ lập kế hoạch mọi thứ, xây dựng một thế
giới mới mẻ, tạo ra một liên hệ khác hẳn, và vân vân. Nhưng người kỹ thuật cũng sẽ
không trả lời được nghi vấn. Bởi vì cái trí và quả tim của con người quá phức tạp không
thể được hiểu rõ bởi một mảnh, một miếng thuộc tổng thể của sự tồn tại con người.
Vậy là người ta sẽ làm gì? Bạn và tôi như những con người sẽ làm gì, không phải
như những người Ấn giáo, những người Phật giáo, những người cộng sản, hay những
người xã hội? Chúng ta sẽ làm gì, đang biết điều gì đang thực sự xảy ra trong thế giới? –
những phân chia thuộc ngôn ngữ, quốc gia, chính trị, và tôn giáo, và quân đội đang chuẩn
bị cho chiến tranh. Và chủ nghĩa cộng sản, cái chủ nghĩa mà đã hứa hẹn điều gì đó phi
thường tại một thời gian xa xôi nào đó, lúc này đã trở thành một uy quyền quan liêu, một
độc tài chuyên chế, mặc dù nó sử dụng những từ ngữ như ‘chính thể vô sản’ và mọi
chuyện vô lý đó để phù hợp lý thuyết đặc biệt riêng của nó.
Vậy là, đang quan sát hiện tượng lạ lùng này một cách không-từ ngữ, không-trí
năng, và thực sự đối diện cùng nó, người ta sẽ làm gì? Đây không là một câu hỏi hoa mỹ.
Và muốn tìm ra điều này, người ta phải hiểu rõ những sự việc rõ ràng nào đó giống như
từ ngữ ‘hiệp thông’. Nghĩa lý tự điển của từ ngữ ‘hiệp thông’ là ‘cùng nhau làm việc’,
‘cùng nhau sáng tạo’. Không phải rằng bạn chỉ đang lắng nghe cái nguời đang chuyển tải.
Thật ra, hiệp thông có nghĩa cùng nhau suy nghĩ, tìm hiểu, thâm nhập, và đó là vẻ đẹp
của từ ngữ đó. Không phải là người nói trên bục giảng đang chuyển tải những ý tưởng
hay những lý thuyết hay những công thức của ông ta cho bạn mà chỉ đang lắng nghe,
hoặc đồng ý hoặc không-đồng ý. Rủi thay, đang ngồi trên một bục giảng thuộc loại này
tạo ra một giai cấp nào đó mà bạn làm ơn gạt đi hoàn toàn, bởi vì đối với nguời nói không
có uy quyền ở đây. Người nói không đang đặt ra bất kỳ lý thuyết đặc biệt nào hay đang
thực hiện loại tuyên truyền nào đó cho một lý tưởng hay một nguyên tắc đạo đức. Điều gì
chúng ta sẽ cùng nhau thực hiện là tìm ra phải làm gì trong thế giới này như những con
nguời, đang sống trong một thế giới hoàn toàn hỗn loạn, bạo lực, tàn nhẫn, một thế giới
bị phân chia, nơi có sự chuyên chế, nơi những công thức và những ý tưởng lại quan trọng
cực kỳ, nơi một triết thuyết phải ưu tiên hơn sống. Vì vậy, khi quan sát điều này, người ta
sẽ làm gì, không phải như một cá thể nhưng cùng nhau? Nghĩa lý của từ ngữ ‘cá thể’ là
‘không thể tách rời’: không bị phân chia, không thể phân chia, tách rời. Nhưng chúng ta,
những cá thể bị vỡ vụn, bị tách rời, và vì vậy chúng ta không là những cá thể gì cả.
Vậy là, làm thế nào có thể có một thay đổi cơ bản trong toàn cấu trúc của sống của chúng
ta? Đó là câu hỏi thực sự, không phải nhiều lý thuyết hơn, nhiều ý tưởng và học thuyết
hơn. Làm thế nào chúng ta tạo ra một đột biến, một thay đổi, một cách mạng cơ bản,
trong ngay cấu trúc của thân tâm chúng ta? Những tôn giáo đã thất bại, họ đã không thay
đổi con nguời; họ có thể đã cho anh ấy chút xíu lớp sơn bóng. Khoa học đã không thành
công, cũng như bất kỳ chính thể, đảng phái, hay triết thuyết nào. Không điều gì đã thực
sự thay đổi con nguời trong hàng triệu năm. Tôi không biết liệu bạn đã trông thấy vài bức
tranh ở Lescaux miền Nam nước Pháp, nơi cách đây hai mươi năm hay ba mươi lăm ngàn
năm con người đã vẽ những bức tranh về sự đấu tranh của anh ấy với xấu xa. Và những
người Ai cập cổ xưa cũng có cùng vấn đề của làm thế nào thay đổi con người, làm thế
nào thay đổi cái trí của anh ấy. Nếu chúng ta không tạo ra một cách mạng cơ bản trong
chính chúng ta, chúng ta vẫn sẽ sống trong chiến tranh, cùng bạo lực, cùng tàn ác, và vân
vân. Chúng ta đã chấp nhận cách sống này. Chúng ta đã chấp nhận chiến tranh, chiến
tranh hoặc bằng súng đạn hoặc chiến tranh bên trong chúng ta và thế là với người hàng
xóm của chúng ta, với xã hội. Đó là một sự kiện tuyệt đối. Vì vậy nguời ta tự-chất vấn
mình, không khoa trương, nhưng bằng sự nghiêm túc sâu thẳm, bằng một ý thức sâu thẳm
của cấp bách, bởi vì những cái trí của chúng ta – cái trí của các bạn và cái trí của người
nói – là kết quả của hàng triệu năm. Nó không là cái trí của bạn và cái trí của tôi. Nó là
cái trí của những con người, mà đã sống được hàng triệu và hàng triệu năm, mà đã bị quy
định, mà đã bị nhốt kín trong một khuôn mẫu đặc biệt nào đó, mà đã sống một sống của
hành hạ, phiền muộn, đau khổ vô cùng. Và mỗi thế hệ phản kháng thế hệ quá khứ và trao
cho thế hệ kế tiếp một hỗn loạn vô bờ bến, của chiến tranh, hận thù, phân chia, tàn ác,
bạo lực, tuyệt vọng.
Và nếu bạn là một sinh viên, tương lai của bạn là gì? Chỉ đậu kỳ thi nào đó, kiếm được
một việc làm, và rơi vào cái bẫy mà thế hệ quá khứ đã giăng sẵn, lập gia đình, có một
ngôi nhà nhỏ với một người vợ và con cái? Và đấu tranh, vật lộn, bị bất mãn, đau khổ
hoàn toàn. Liệu đó là điều gì sẽ xảy ra? Chắc chắn, việc đó sẽ xảy ra, mặc dù bạn có lẽ là
một chuyên viên kỹ thuật có lương bổng tốt, một chức vụ tốt, và thừa thãi sự quan trọng
riêng của bạn. Bạn có lẽ có một mảnh bằng, làm công việc phi thường, giúp đỡ đi đến
mặt trăng hay sống dưới biển sâu một tháng. Những việc không thể tin được đã được
thực hiện bởi công nghệ. Nhưng như những con người, chúng ta là gì? Chúng ta sống
một sống mà những người cổ xưa đã sống, cùng đau khổ, cùng hỗn loạn vô cùng, cùng sợ
hãi của chết và sống và, không có bất kỳ vẻ đẹp nào, không bao giờ nhìn ngắm hoàng hôn
diệu kỳ, hay bầu trời, hay chiếc lá, hay cái cây tương phản bầu trời, quan tâm đến những
hoạt động nhỏ nhen đặc biệt riêng của chúng ta, tự cho mình là trung tâm, bị cô lập trong
một gia đình nhỏ xíu, đấu tranh, đấu tranh. Đó là tất cả mà chúng ta biết.
Chúng ta không đang thuyết phục bạn hay đang tuyên truyền; chúng ta chỉ đang
vạch rõ ‘cái gì là’, và chắc chắn để thực sự quan sát ‘cái gì là’ là điều khó khăn cực kỳ
cho hầu hết chúng ta. Và đó là điều gì chúng ta đang thực hiện lúc này. Chúng ta đang
cùng nhau quan sát chính xác ‘cái gì là’. Không phải làm thế nào thay đổi ‘cái gì là’. Một
người khoa học giỏi quan sát, theo dõi, thực sự ‘cái gì là’, và ‘cái gì là’ kể câu chuyện
riêng của nó. Chúng ta thấy thực sự việc gì đang xảy ra, không phải điều gì đang xảy ra
tại mức độ thuộc kinh tế hay khoa học nhưng trong cái trí con người, quả tim con người,
cách chúng ta sống. Cùng nhau chúng ta đang quan sát nó, không bằng trí năng, không
bằng từ ngữ, bởi vì sự diễn tả không là vật được diễn tả, và sự giải thích của ‘cái gì là’
không là đang thấy thực sự ‘cái gì là’. Từ ngữ, sự diễn tả, sự giải thích không là ‘cái gì
là’, vì vậy người ta phải rất nhạy cảm và cảnh giác về những từ ngữ, những giải thích, và
những diễn tả. Và khi chúng ta khai quang được những từ ngữ vậy thì chúng ta có thể
nhìn ngắm, xóa sạch những quốc tịch của chúng ta, những thành kiến nhỏ nhen tầm
thường của chúng ta, và mọi chuyện của nó, quan sát, thực sự thấy điều gì đang xảy ra.
Lúc này, khi thấy ‘cái gì là’, câu hỏi là: Nguời ta sẽ làm gì? Liệu bạn sẽ trả lời nó như
một người khoa học, một người kỹ thuật, một người kinh doanh, hay một học giả, hay
một người triết lý? Trả lời vấn đề của con người một cách phân chia? Chúng ta đã thử
điều đó. Toàn vấn đề phức tạp của sống này, mà là sự liên hệ giữa con người và con
người, mà là xã hội, chúng ta đã cố gắng giải đáp trong những mảnh, trong những miếng,
trong những phần. Người ta có lẽ là một người khoa học rất giỏi trong phòng thí nghiệm
nhưng lại là một người rất nhỏ nhen tầm thường phía bên ngoài nó. Thậm chí con người
tôn giáo cũng đang đấu tranh để kiếm được điều gì anh ấy cho là sự thật, nhưng chắc
chắn sự thật chỉ có thể được thấy bằng một cái trí rất minh bạch, một cái trí hồn nhiên,
không bao giờ bị hành hạ, không bao giờ nhỏ lệ. Chỉ một cái trí như thế có thể thấy sự
thật là gì, chân lý là gì, cái gì đó vượt khỏi thời gian, không phải một cái trí đã bị trói
buộc, bị trói buộc trong triết thuyết nào đó, giáo điều nào đó, ý tưởng nào đó.
Vậy là, khi bạn nhìn vào hiện tượng này quanh chúng ta và trong chúng ta, cái trí
con người sẽ làm gì? Bạn sẽ làm gì? Một sinh viên rời trường đại học, anh ấy sẽ làm gì?
Không phải như một người kỹ thuật. Bạn sẽ có một việc làm, điều đó được bảo đảm.
Nhưng như một con người, bạn sẽ làm gì? Làm thế nào bạn sẽ tự-thay đổi chính mình để
sống một loại sống hoàn toàn khác hẳn, một sống trong đó không-đấu tranh, không-xung
đột? Tôi không nghĩ chúng ta nhận ra rằng tất cả việc này nghiêm túc như thế nào. Vì
vậy, liệu có thể tạo ra một cách mạng cơ bản? Và đó là cách mạng duy nhất: cách mạng
thuộc tâm lý là cách mạng duy nhất. Không phải cách mạng thuộc xã hội, kinh tế, hay
chính trị, nhưng cách mạng bên trong, sự thay đổi thuộc tâm lý, để cho chúng ta có thể
sống hòa bình, không phải như một ý tưởng nhưng thực sự trong sống hàng ngày. Muốn
hiểu rõ điều đó, người ta phải hỏi tại sao có quá nhiều phân chia trong cái trí. Bạn là một
người kinh doanh và ở nhà bạn là người nào khác hẳn và vân vân. Thế là, có sự mâu
thuẫn. Tại sao chúng ta đã phân chia sống kỳ diệu này cùng vẻ đẹp của nó, cùng chuyển
động lạ thường của nó? Tại sao chúng ta đã đập vỡ nó? Và tôi nghĩ trong sự phân chia
của cái trí đó có sẵn đáp án, có sẵn đáp án đối với sự thách thức, sự thách thức là rằng
bạn đã sống hàng triệu năm trong xung đột, trong đau khổ, trong sợ hãi, và sự thách thức
nói bạn phải thay đổi. Bởi vì thế giới đòi hỏi nó; sự khủng hoảng hiện nay cần đến nó.
Vì vậy, cùng nhau chúng ta đang thâm nhập tại sao cái trí con người quá bị quy
định, bị vỡ vụn, bị tách rời trong chính nó. Nếu chúng ta có thể trả lời nghi vấn đó, không
bằng trí năng hay từ ngữ, nhưng thực sự trong những quả tim của chúng ta, sâu thẳm bên
trong chính chúng ta, vậy thì chúng ta sẽ phát giác rằng chúng ta có thể sống một loại
sống hoàn toàn khác hẳn, tại một kích thước hoàn toàn khác hẳn. Và đó là điều gì tối nay
chúng ta sẽ cùng nhau thâm nhập. Cùng nhau – hiểu rõ điều này rất quan trọng, bởi vì
người nói không quan trọng gì cả. Người nói không có uy quyền để chỉ bảo bạn hay yêu
cầu bạn thực hiện điều này hay điều kia. Chúng ta đang cùng nhau thực hiện một chuyến
hành trình, đang thâm nhập, đang nhìn ngắm, đang dò dẫm.
Câu hỏi đầu tiên là: Tại sao có sự phân chia như thế, mâu thuẫn như thế, quá
nhiều sợ hãi như thế trong cái trí? (Cái trí, quả tim, bộ não, và các cơ quan thân thể là
một, một đơn vị của cái trí và thân thể; nó không là cái tôi cao hơn, đại ngã, và cái tôi
thấp hơn, và tất cả những vớ vẩn được sáng chế bởi con người). Khi bạn được đặt ra nghi
vấn đó, không có ai để trả lời nó, không uy quyền, không quyển sách, không đạo sư,
không giáo sư. Nhưng bạn phải hỏi nó. Bạn phải tự-trả lời nghi vấn này cho chính bạn.
Đó là điều đầu tiên phải nhận ra: không có người nào trong sống sẽ chỉ bảo cho bạn phải
làm gì. Những đạo sư, những nguời thầy, những quyển sách, những người triết lý, những
người phân tích, tất cả đã chỉ bảo cho bạn phải làm gì. Và thế là, chúng ta vẫn còn là
những con người phiên bản suốt hàng triệu năm. Bạn có thể lặp lại hay ho nhất, giải thích
hợp lý nhất, tinh tế nhất điều gì những người khác đã gợi ý. Nhưng tại bản thể, sâu thẳm,
chúng ta là những phiên bản thứ hai, thứ ba. Vì vậy không có ai để dẫn dắt hay để cho
bạn theo sau. Đó là một trong những việc mà trước hết bạn phải nhận ra. Như một con
người bạn không thể, và không được, cho phép mình bị dẫn dắt, hoặc bởi những người
cộng sản, hoặc những nguời Marxist, hoặc bởi một người triết lý, một người tâm lý, hoặc
một người đạo sư. Chúng ta đã làm tất cả việc đó. Bởi vì chúng ta đã theo sau nên chúng
ta đã tạo ra một hỗn loạn trong thế giới.
Tôi không nghĩ chúng ta nhận ra điều này quan trọng đến chừng nào. Bởi vì khi bạn theo
sau uy quyền nào đó, bạn trở nên mỗi lúc một đờ đẫn, mỗi lúc một vô cảm. Và nếu bạn
có thể gạt đi tất cả uy quyền phía bên trong, thuộc tâm lý, vậy là chúng ta đang bắt đầu
được tự do để thâm nhập. Và tự do là cốt lõi; tự do tuyệt đối, tổng thể, phía bên trong.
Vậy thì, tự do có nghĩa không những tự do khỏi sợ hãi, lo âu, và đau khổ, nhưng còn là tự
do để thâm nhập, để đi đến tận cùng, thăm thẳm vào chính bạn, bởi vì đó là tất cả mà bạn
có. Bạn là kết quả của xã hội, văn hóa trong đó bạn đã được nuôi dưỡng. Đó là vật duy
nhất mà bạn có, và vì vậy bạn phải thâm nhập nó, dò dẫm nó, và thấy liệu bạn có thể
hoàn toàn được tự do khỏi tất cả điều đó. Đó là tự-cởi bỏ hoàn toàn tình trạng bị quy định
của chính bạn. Đừng nói con người không thể tự-cởi bỏ. Nếu bạn nói có thể hay không
thể, bạn đã tự-khóa chặt mình rồi, tự-ngăn cản bạn không thâm nhập rồi. Thế là bạn phải
đặt ra nghi vấn không-đáp án, nghi vấn không-đáp án là: Liệu cái trí có thể tổng thể, tuyệt
đối không bị quy định? Vậy thì, chỉ đến lúc đó nguời ta mới có thể sống một loại sống
hoàn toàn khác hẳn.
Vậy là, hãy gạt bỏ tất cả uy quyền phía bên trong, thuộc tâm lý. Dĩ nhiên, bạn phải có uy
quyền của người cảnh sát và mọi chuyện của nó, bởi vì chúng ta đang sống trong một thế
giới rồ dại, tàn ác. Nhưng chúng ta đang nói về sự tự do thăm thẳm phía bên trong. Tự do
đó không là sự đối nghịch của nô lệ, không là sự đối nghịch của một tẩu thoát khỏi ‘cái gì
là’. Vậy là, khi bạn loại bỏ tất cả uy quyền, mà thực hiện nó gian nan lắm – uy quyền
không những của một người khác nhưng còn cả của hiểu biết và trải nghiệm riêng của
bạn – sau đó bạn có thể đặt ra nghi vấn: Tại sao cái trí, mà là một vật lạ thường nhất và
có thể thực hiện những việc phi thường nhất, không thể tự-thay đổi chính nó? Cái trí
không phải là cái trí nhỏ nhoi riêng biệt của bạn, không phải là cái trí nhỏ nhoi địa
phương hóa của tôi hay của bạn, nhưng cái trí của con người mà đã kiếm được quá nhiều.
Và rõ ràng bộ não đó, mà có khả năng vô cùng, đã không giải đáp được nghi vấn của
sống không-xung đột, sống cùng thông minh vô hạn, cùng từ bi vô cùng, mà có nghĩa
đam mê, không phải là cảm tính. Tại sao bộ não này không thể tạo ra một thay đổi trong
chính nó? Đó là nghi vấn thực sự. Bởi vì bộ não, mà là cặn bã của hàng ngàn năm kỷ
niệm, đã phân chia thế giới. Bộ não đó sản sinh sự suy nghĩ, suy nghĩ là sự phản hồi của
ký ức, ký ức là trải nghiệm, hiểu biết, quá khứ. Tại sao suy nghĩ đó không thể giải đáp
vấn đề phức tạp, rắc rối riêng thuộc sống của nó?
Tối hôm nay đẹp quá, phải không? Hãy nhìn ngắm mặt trăng non! Bạn thấy, thưa các
bạn, các bạn không bao giờ nhìn ngắm mặt trăng non, các bạn không dành ra thời gian
nhìn ngắm nó, thấy vẻ đẹp của nó, sự trong sáng của nó, sự hồn nhiên của nó. Bởi vì, bạn
quá bận tâm đến những vấn đề riêng của bạn, và những tham vọng riêng của bạn, và bạn
tôn thờ cái việc khủng khiếp này được gọi là sự thành công. Và thế là, mặt trăng đó hiện
diện ở đó và bạn không bao giờ thấy nó. Thế là, bạn không bao giờ thấy vẻ đẹp trong
sống của bạn. Không bao giờ! Bạn xây dựng những cao ốc ngất trời, sáng chế những cái
máy tinh vi, nhưng bạn lại không bao giờ dành ra thời gian thưởng thức khi nhìn thấy
một vật đẹp đẽ. Bạn có lẽ đi đến những bảo tàng, nhưng bạn đi đến đó bởi vì bạn đã mất
đi sự hiệp thông cùng thiên nhiên. Và thiên nhiên nói, ‘Nhìn ngắm, nhìn ngắm vẻ đẹp của
một cái cây, sự kỳ diệu của một hoàng hôn và cái cây cô đơn trong một cánh đồng, vẻ
hoành tráng của một hòn núi, và khuôn mặt đẹp đẽ của một người phụ nữ hay một người
đàn ông.’
Vậy là, chúng ta đang hỏi tại sao bộ não này, mà đã có hàng triệu năm hiểu biết và trải
nghiệm, không thể tự-thay đổi chính nó? Tại sao nó không tạo ra phía bên trong chính nó
một đột biến tổng thể? Làm ơn hãy đặt ra nghi vấn này, đặt ra nó cùng quả tim của bạn,
không phải cùng cái trí nhỏ nhen tầm thường của bạn. Hãy đặt ra nghi vấn này cùng sự
trọn vẹn của quả tim của bạn. Và nếu bạn có đặt ra nó, bạn sẽ thấy rằng suy nghĩ luôn
luôn phản ứng. Khi một nghi vấn thuộc loại này – một nghi vấn nghiêm túc – được đặt ra,
suy nghĩ xuất hiện ngay tức khắc và trả lời. Và trả lời của nó dường như để thỏa mãn con
nguời.
Lúc này, khi người nói hỏi, ‘Tại sao bộ não, mà là một dụng cụ phi thường, đã không thể
giải quyết được sự đau khổ của con người?’ Nó được đặt ra như một thách thức đối với
bạn. Một thách thức phải là mới mẻ; ngược lại, nó không là thách thức gì cả. Vì vậy ông
ta đặt ra nghi vấn, và suy nghĩ sẽ trả lời. Suy nghĩ luôn luôn phân chia, tách rời tôi khỏi
bạn, bạn khỏi một người khác – người Ấn giáo, người Phật giáo, người Thiên chúa giáo,
nguời cộng sản, và vân vân. Suy nghĩ rất có khả năng, bén nhạy, nhưng nó là quá khứ. Vì
vậy, quá khứ luôn luôn phân chia. Thuộc công nghệ nó có lẽ hữu dụng, hiểu biết là cần
thiết trong lãnh vực của khoa học, hiểu biết là cần thiết để đi về nhà, đậu những kỳ thi.
Nhưng quá khứ luôn luôn phân chia, như quá khứ, hiện tại và tương lai. Vì vậy, quá khứ
là vật sáng chế thời gian, mà là suy nghĩ. Và suy nghĩ tạo ra đau khổ. Vì vậy, tại sao bộ
não, mà là một dụng cụ siêu hạng, tinh vi, kỳ diệu như thế, lại không thể giải quyết được
sự hỗn loạn, sự đau khổ, sự phiền muộn như thế của con người? Bởi vì chúng ta luôn
luôn đang trả lời từ suy nghĩ. Làm ơn hãy lắng nghe điều này. Đó là vật duy nhất mà
chúng ta có: suy nghĩ, mà là quá khứ. Và thế là chúng ta, những con người, sống trong
quá khứ. Mỗi giây phút là quá khứ. Tôi không hiểu liệu bạn có khi nào nhìn vào chính
bạn và những suy nghĩ của bạn, cấu trúc của thân tâm riêng của bạn? Nếu bạn nhìn ngắm
nó, bạn sẽ thấy rằng bạn không-là gì cả ngoại trừ quá khứ – quá khứ đang chuyển sang
hiện tại và đang chiếu rọi tương lai nhưng vẫn còn là quá khứ.
Thế là, suy nghĩ là thời gian, suy nghĩ là đau khổ, suy nghĩ là sợ hãi. Suy nghĩ luôn luôn
đang phân chia, gây mâu thuẫn, đang lôi kéo trong một ham muốn hay một phương
hướng đối nghịch với một ham muốn hay một phương hướng khác. Vì vậy, liệu bộ não
có thể phản ứng mới mẻ lại, trong sáng lại, mặc dù nó đã có hàng triệu năm của trải
nghiệm và mặc dù nó đã bị quy định hoàn toàn? Liệu bộ não không thể phản ứng ngay
tức khắc cùng suy nghĩ, hay sao? Mà có nghĩa, liệu bộ não đó có thể yên lặng và không
luôn luôn nhảy đến những kết luận, không luôn luôn đưa ra những quan điểm, những
nhận xét, những đánh giá, mà tất cả đều được đặt nền tảng trên quá khứ? Liệu bộ não
này, mà đã bị quy định quá sâu đậm, không thể phản ứng cùng suy nghĩ? Mà có nghĩa,
liệu chính những tế bào não có thể tuyệt đối yên lặng khi được chất vấn, khi được thách
thức?
Và đó là nơi có thiền định. Đó là vẻ đẹp của thiền định. Không phải chỉ tuân theo phương
pháp, luyện tập nào đó, và mọi chuyện của nó, nhưng có một cái trí yên lặng và sinh động
lạ thường để cho nó phản ứng mãnh liệt đến bất kỳ thách thức nào. Phản ứng phải trọn
vẹn đến thách thức; ngược lại có sự mâu thuẫn. Và nếu bạn phản ứng phụ thuộc vào quá
khứ, chắc chắn nó phải gây mâu thuẫn, tạo ra một phân chia và thế là xung đột và lãng
phí của năng lượng.
Vậy là, suy nghĩ gây phân chia, suy nghĩ tạo ra người quan sát. Người quan sát là
quá khứ. Sau đó người quan sát quan sát và tự-tách rời chính anh ấy như nguời quan sát
và vật được quan sát. Thế là bắt đầu có toàn bộ sự phân hai, xung đột giữa bạn và người
vợ của bạn, người hàng xóm của bạn, con cái của bạn, cộng đồng của bạn, và mọi chuyện
của nó. Và nơi nào có xung đột không có tình yêu; bạn có lẽ có vui thú, tình dục hay
những hình thức khác của vui thú, nhưng nó không là tình yêu. Tình yêu là vui thú? Tình
yêu là ham muốn? Tình yêu là đau khổ?
Tại một mức độ suy nghĩ quan trọng lạ thường, tại mức độ của công nghệ, tại mức độ của
truyền đạt bằng từ ngữ. Rất quan trọng phải suy nghĩ hợp lý, khách quan, không cảm
tính, không bằng những quan điểm hay những công thức đã sắp đặt. Nhưng thấy rằng suy
nghĩ phải yên lặng khi đối diện vấn đề của sống lạ thường của con người này. Bạn biết,
tình yêu là việc duy nhất mà yên lặng. Bạn có lẽ cầm tay một người, bạn có lẽ mỉm cười,
thực hiện một cử chỉ, nhưng nếu bạn nhìn một cách sâu thẳm, tình yêu, một mình nó
tuyệt đối yên lặng và thế là nó phản ứng đến bất kỳ thách thức nào một cách trọn vẹn, và
thế là không có xung đột. Và một cái trí như thế là một cái trí tôn giáo thực sự. Một cái trí
như thế không cần đi đến một ngôi đền hay một nhà thờ hay một thánh đường. Một cái trí
như thế nhận biết, ý thức, quan sát, không phải như một người quan sát đang quan sát. Sự
thật là trạng thái lạ thường đó mà không thời gian, không đo lường, tuyệt đối, dù bạn có
lẽ cho nó bất kỳ cái tên nào.
Có lẽ sau khi bạn nhìn ngắm mặt trăng đó, bạn có thể đặt ra những câu hỏi, nếu bạn quan
tâm. Bạn biết, người ta phải đặt ra những câu hỏi không những về nguời nói nhưng còn
về mọi thứ. Nhưng đặt ra những câu hỏi đúng đắn là điều rất quan trọng. Người ta có thể
đặt ra những câu hỏi ngờ nghệch, và hầu hết chúng ta đều như thế. Chúng ta không bao
giờ đặt ra những nghi vấn cốt lõi. Và khi chúng ta đặt ra nó, chúng ta chờ đợi một đáp án
từ người nào đó. Vì vậy, khi bạn hỏi, đang chờ đợi một đáp án từ người nào đó, bạn thực
sự không đang đặt ra những nghi vấn gì cả! Bạn chỉ quan tâm đến có được đáp án. Nhưng
điều gì quan trọng là hỏi, không phải tìm ra đáp án, bởi vì trong chính nghi vấn là đáp án,
nếu bạn biết làm thế nào để đặt ra nghi vấn và làm thế nào để lắng nghe nó. Và bạn
không thể lắng nghe nghi vấn nếu bạn đang muốn một đáp án.
Vì vậy, nếu chiều nay bạn đặt ra một nghi vấn, đặt ra nó không phải để tìm ra một đáp án,
nhưng để cùng nhau chuyển tải và thâm nhập vào nghi vấn. Và sự thâm nhập trả lời nghi
vấn, không phải người nào đó. Điều này không có nghĩa rằng người nói đang ngăn cản
bạn không đặt ra những câu hỏi. Trong thâm nhập bạn đang tự-phơi bày chính mình, và
bạn có lẽ không muốn tự-phơi bày chính mình bởi vì bạn có lẽ bị sợ hãi. Nhưng người ta
phải tự-phơi bày chính mình, giống như bạn phơi bày khuôn mặt của bạn trong cái
gương.
Vậy là, khi bạn quan sát hiện tượng này quanh chúng ta và trong chúng ta, cái trí con
người sẽ làm gì? Bạn sẽ làm gì? Một sinh viên rời trường đại học, anh ấy sẽ làm gì?
Tôi không hiểu liệu bạn nhận biết được điều gì đang xảy ra khắp thế giới. Có bất mãn,
phản kháng, và hỗn loạn vô cùng, không chỉ thuộc chính trị, kinh tế, và xã hội, nhưng còn
cả trong chính người ta như một con người. Chúng ta bị hoang mang vô cùng. Và từ sự
hoang mang này chúng ta đang cố gắng tìm ra một đáp án mà sẽ không những đủ thỏa
mãn để gặp gỡ sự khủng hoảng hiện nay nhưng còn cả dung thứ. Và người ta quan sát ở
Châu âu, ở Mỹ, và trong quốc gia này, sự thoái hóa đang xảy ra.
người sẽ làm gì? Bạn sẽ làm gì? Một sinh viên rời trường đại học, anh ấy sẽ làm gì?
Tôi không hiểu liệu bạn nhận biết được điều gì đang xảy ra khắp thế giới. Có bất mãn,
phản kháng, và hỗn loạn vô cùng, không chỉ thuộc chính trị, kinh tế, và xã hội, nhưng còn
cả trong chính người ta như một con người. Chúng ta bị hoang mang vô cùng. Và từ sự
hoang mang này chúng ta đang cố gắng tìm ra một đáp án mà sẽ không những đủ thỏa
mãn để gặp gỡ sự khủng hoảng hiện nay nhưng còn cả dung thứ. Và người ta quan sát ở
Châu âu, ở Mỹ, và trong quốc gia này, sự thoái hóa đang xảy ra.
Người nói viếng thăm quốc gia này mỗi mùa hè trong vài tháng, và ông ta đã thực
hiện việc này suốt bốn mươi năm hay phỏng chừng như thế. Và người ta thấy sự bùng nổ
lạ lùng của dân số, sự nghèo khổ đang gia tăng, và sự hỗn loạn thuộc chính trị. Cũng vậy
người ta thấy ở đây, giống như người ta thấy trong phần còn lại của thế giới, rằng những
tôn giáo đã hoàn toàn thất bại. Chúng thực sự không có ý nghĩa gì cả – nếu trước kia
chúng đã từng có. Khoa học cũng không giải đáp cho vấn đề con người, mặc dù nhiều
người tin tưởng rằng nó sẽ giải quyết được sự hoang mang của chúng ta. Và giáo dục đã
chuẩn bị cho con người chỉ thêm nhiều hỗn loạn và chiến tranh. Vì vậy tôi hy vọng bạn
sẽ không phiền lòng khi tôi nói rằng giáo dục cũng đã thất bại. Bởi vì, rốt cuộc, con
người phải sống trong hòa bình, để cho anh ấy có thể suy nghĩ rõ ràng, hành động đúng
đắn, sống tốt lành, và sáng tạo một thế giới khác hẳn. Và người ta phải có hòa bình với
mục đích để thương yêu. Chắc chắn tất cả điều này không thể xảy ra được. Chúng ta
không có hòa bình, chúng ta không có tình yêu, và tất cả sống của chúng ta là một trận
chiến từ khoảnh khắc chúng ta được sinh ra đến khi chúng ta chết đi. Và những phản ứng
thuộc truyền thống cổ xưa không còn có bất kỳ ý nghĩa nào cả – nếu trước kia chúng đã
từng có. Vậy là đó là tình trạng hiện nay của thế giới. Những tôn giáo, khoa học, giáo dục
đã thất bại trong thay đổi con người để cho anh ấy có thể sống hạnh phúc cùng một ý
thức lạ thường của vẻ đẹp, sống trong một liên hệ không-xung đột.
Nhưng nếu bạn thấy tất cả điều này chỉ bằng trí năng, qua một phần hay một mảnh của
cái trí, tự nhiên đáp án sẽ là đáp án tách rời. Vì vậy, mảnh trí năng, dù có khả năng đến
chừng nào – và nó là khả năng lạ thường – không giải đáp được vấn đề, cảm tính và cảm
xúc cũng không. Thấy điều này, người ta hướng về kỹ thuật. Lúc này người kỹ thuật đã
trở nên rất quan trọng, và chúng ta nói anh ấy sẽ lập kế hoạch mọi thứ, xây dựng một thế
giới mới mẻ, tạo ra một liên hệ khác hẳn, và vân vân. Nhưng người kỹ thuật cũng sẽ
không trả lời được nghi vấn. Bởi vì cái trí và quả tim của con người quá phức tạp không
thể được hiểu rõ bởi một mảnh, một miếng thuộc tổng thể của sự tồn tại con người.
Vậy là người ta sẽ làm gì? Bạn và tôi như những con người sẽ làm gì, không phải
như những người Ấn giáo, những người Phật giáo, những người cộng sản, hay những
người xã hội? Chúng ta sẽ làm gì, đang biết điều gì đang thực sự xảy ra trong thế giới? –
những phân chia thuộc ngôn ngữ, quốc gia, chính trị, và tôn giáo, và quân đội đang chuẩn
bị cho chiến tranh. Và chủ nghĩa cộng sản, cái chủ nghĩa mà đã hứa hẹn điều gì đó phi
thường tại một thời gian xa xôi nào đó, lúc này đã trở thành một uy quyền quan liêu, một
độc tài chuyên chế, mặc dù nó sử dụng những từ ngữ như ‘chính thể vô sản’ và mọi
chuyện vô lý đó để phù hợp lý thuyết đặc biệt riêng của nó.
Vậy là, đang quan sát hiện tượng lạ lùng này một cách không-từ ngữ, không-trí
năng, và thực sự đối diện cùng nó, người ta sẽ làm gì? Đây không là một câu hỏi hoa mỹ.
Và muốn tìm ra điều này, người ta phải hiểu rõ những sự việc rõ ràng nào đó giống như
từ ngữ ‘hiệp thông’. Nghĩa lý tự điển của từ ngữ ‘hiệp thông’ là ‘cùng nhau làm việc’,
‘cùng nhau sáng tạo’. Không phải rằng bạn chỉ đang lắng nghe cái nguời đang chuyển tải.
Thật ra, hiệp thông có nghĩa cùng nhau suy nghĩ, tìm hiểu, thâm nhập, và đó là vẻ đẹp
của từ ngữ đó. Không phải là người nói trên bục giảng đang chuyển tải những ý tưởng
hay những lý thuyết hay những công thức của ông ta cho bạn mà chỉ đang lắng nghe,
hoặc đồng ý hoặc không-đồng ý. Rủi thay, đang ngồi trên một bục giảng thuộc loại này
tạo ra một giai cấp nào đó mà bạn làm ơn gạt đi hoàn toàn, bởi vì đối với nguời nói không
có uy quyền ở đây. Người nói không đang đặt ra bất kỳ lý thuyết đặc biệt nào hay đang
thực hiện loại tuyên truyền nào đó cho một lý tưởng hay một nguyên tắc đạo đức. Điều gì
chúng ta sẽ cùng nhau thực hiện là tìm ra phải làm gì trong thế giới này như những con
nguời, đang sống trong một thế giới hoàn toàn hỗn loạn, bạo lực, tàn nhẫn, một thế giới
bị phân chia, nơi có sự chuyên chế, nơi những công thức và những ý tưởng lại quan trọng
cực kỳ, nơi một triết thuyết phải ưu tiên hơn sống. Vì vậy, khi quan sát điều này, người ta
sẽ làm gì, không phải như một cá thể nhưng cùng nhau? Nghĩa lý của từ ngữ ‘cá thể’ là
‘không thể tách rời’: không bị phân chia, không thể phân chia, tách rời. Nhưng chúng ta,
những cá thể bị vỡ vụn, bị tách rời, và vì vậy chúng ta không là những cá thể gì cả.
Vậy là, làm thế nào có thể có một thay đổi cơ bản trong toàn cấu trúc của sống của chúng
ta? Đó là câu hỏi thực sự, không phải nhiều lý thuyết hơn, nhiều ý tưởng và học thuyết
hơn. Làm thế nào chúng ta tạo ra một đột biến, một thay đổi, một cách mạng cơ bản,
trong ngay cấu trúc của thân tâm chúng ta? Những tôn giáo đã thất bại, họ đã không thay
đổi con nguời; họ có thể đã cho anh ấy chút xíu lớp sơn bóng. Khoa học đã không thành
công, cũng như bất kỳ chính thể, đảng phái, hay triết thuyết nào. Không điều gì đã thực
sự thay đổi con nguời trong hàng triệu năm. Tôi không biết liệu bạn đã trông thấy vài bức
tranh ở Lescaux miền Nam nước Pháp, nơi cách đây hai mươi năm hay ba mươi lăm ngàn
năm con người đã vẽ những bức tranh về sự đấu tranh của anh ấy với xấu xa. Và những
người Ai cập cổ xưa cũng có cùng vấn đề của làm thế nào thay đổi con người, làm thế
nào thay đổi cái trí của anh ấy. Nếu chúng ta không tạo ra một cách mạng cơ bản trong
chính chúng ta, chúng ta vẫn sẽ sống trong chiến tranh, cùng bạo lực, cùng tàn ác, và vân
vân. Chúng ta đã chấp nhận cách sống này. Chúng ta đã chấp nhận chiến tranh, chiến
tranh hoặc bằng súng đạn hoặc chiến tranh bên trong chúng ta và thế là với người hàng
xóm của chúng ta, với xã hội. Đó là một sự kiện tuyệt đối. Vì vậy nguời ta tự-chất vấn
mình, không khoa trương, nhưng bằng sự nghiêm túc sâu thẳm, bằng một ý thức sâu thẳm
của cấp bách, bởi vì những cái trí của chúng ta – cái trí của các bạn và cái trí của người
nói – là kết quả của hàng triệu năm. Nó không là cái trí của bạn và cái trí của tôi. Nó là
cái trí của những con người, mà đã sống được hàng triệu và hàng triệu năm, mà đã bị quy
định, mà đã bị nhốt kín trong một khuôn mẫu đặc biệt nào đó, mà đã sống một sống của
hành hạ, phiền muộn, đau khổ vô cùng. Và mỗi thế hệ phản kháng thế hệ quá khứ và trao
cho thế hệ kế tiếp một hỗn loạn vô bờ bến, của chiến tranh, hận thù, phân chia, tàn ác,
bạo lực, tuyệt vọng.
Và nếu bạn là một sinh viên, tương lai của bạn là gì? Chỉ đậu kỳ thi nào đó, kiếm được
một việc làm, và rơi vào cái bẫy mà thế hệ quá khứ đã giăng sẵn, lập gia đình, có một
ngôi nhà nhỏ với một người vợ và con cái? Và đấu tranh, vật lộn, bị bất mãn, đau khổ
hoàn toàn. Liệu đó là điều gì sẽ xảy ra? Chắc chắn, việc đó sẽ xảy ra, mặc dù bạn có lẽ là
một chuyên viên kỹ thuật có lương bổng tốt, một chức vụ tốt, và thừa thãi sự quan trọng
riêng của bạn. Bạn có lẽ có một mảnh bằng, làm công việc phi thường, giúp đỡ đi đến
mặt trăng hay sống dưới biển sâu một tháng. Những việc không thể tin được đã được
thực hiện bởi công nghệ. Nhưng như những con người, chúng ta là gì? Chúng ta sống
một sống mà những người cổ xưa đã sống, cùng đau khổ, cùng hỗn loạn vô cùng, cùng sợ
hãi của chết và sống và, không có bất kỳ vẻ đẹp nào, không bao giờ nhìn ngắm hoàng hôn
diệu kỳ, hay bầu trời, hay chiếc lá, hay cái cây tương phản bầu trời, quan tâm đến những
hoạt động nhỏ nhen đặc biệt riêng của chúng ta, tự cho mình là trung tâm, bị cô lập trong
một gia đình nhỏ xíu, đấu tranh, đấu tranh. Đó là tất cả mà chúng ta biết.
Chúng ta không đang thuyết phục bạn hay đang tuyên truyền; chúng ta chỉ đang
vạch rõ ‘cái gì là’, và chắc chắn để thực sự quan sát ‘cái gì là’ là điều khó khăn cực kỳ
cho hầu hết chúng ta. Và đó là điều gì chúng ta đang thực hiện lúc này. Chúng ta đang
cùng nhau quan sát chính xác ‘cái gì là’. Không phải làm thế nào thay đổi ‘cái gì là’. Một
người khoa học giỏi quan sát, theo dõi, thực sự ‘cái gì là’, và ‘cái gì là’ kể câu chuyện
riêng của nó. Chúng ta thấy thực sự việc gì đang xảy ra, không phải điều gì đang xảy ra
tại mức độ thuộc kinh tế hay khoa học nhưng trong cái trí con người, quả tim con người,
cách chúng ta sống. Cùng nhau chúng ta đang quan sát nó, không bằng trí năng, không
bằng từ ngữ, bởi vì sự diễn tả không là vật được diễn tả, và sự giải thích của ‘cái gì là’
không là đang thấy thực sự ‘cái gì là’. Từ ngữ, sự diễn tả, sự giải thích không là ‘cái gì
là’, vì vậy người ta phải rất nhạy cảm và cảnh giác về những từ ngữ, những giải thích, và
những diễn tả. Và khi chúng ta khai quang được những từ ngữ vậy thì chúng ta có thể
nhìn ngắm, xóa sạch những quốc tịch của chúng ta, những thành kiến nhỏ nhen tầm
thường của chúng ta, và mọi chuyện của nó, quan sát, thực sự thấy điều gì đang xảy ra.
Lúc này, khi thấy ‘cái gì là’, câu hỏi là: Nguời ta sẽ làm gì? Liệu bạn sẽ trả lời nó như
một người khoa học, một người kỹ thuật, một người kinh doanh, hay một học giả, hay
một người triết lý? Trả lời vấn đề của con người một cách phân chia? Chúng ta đã thử
điều đó. Toàn vấn đề phức tạp của sống này, mà là sự liên hệ giữa con người và con
người, mà là xã hội, chúng ta đã cố gắng giải đáp trong những mảnh, trong những miếng,
trong những phần. Người ta có lẽ là một người khoa học rất giỏi trong phòng thí nghiệm
nhưng lại là một người rất nhỏ nhen tầm thường phía bên ngoài nó. Thậm chí con người
tôn giáo cũng đang đấu tranh để kiếm được điều gì anh ấy cho là sự thật, nhưng chắc
chắn sự thật chỉ có thể được thấy bằng một cái trí rất minh bạch, một cái trí hồn nhiên,
không bao giờ bị hành hạ, không bao giờ nhỏ lệ. Chỉ một cái trí như thế có thể thấy sự
thật là gì, chân lý là gì, cái gì đó vượt khỏi thời gian, không phải một cái trí đã bị trói
buộc, bị trói buộc trong triết thuyết nào đó, giáo điều nào đó, ý tưởng nào đó.
Vậy là, khi bạn nhìn vào hiện tượng này quanh chúng ta và trong chúng ta, cái trí
con người sẽ làm gì? Bạn sẽ làm gì? Một sinh viên rời trường đại học, anh ấy sẽ làm gì?
Không phải như một người kỹ thuật. Bạn sẽ có một việc làm, điều đó được bảo đảm.
Nhưng như một con người, bạn sẽ làm gì? Làm thế nào bạn sẽ tự-thay đổi chính mình để
sống một loại sống hoàn toàn khác hẳn, một sống trong đó không-đấu tranh, không-xung
đột? Tôi không nghĩ chúng ta nhận ra rằng tất cả việc này nghiêm túc như thế nào. Vì
vậy, liệu có thể tạo ra một cách mạng cơ bản? Và đó là cách mạng duy nhất: cách mạng
thuộc tâm lý là cách mạng duy nhất. Không phải cách mạng thuộc xã hội, kinh tế, hay
chính trị, nhưng cách mạng bên trong, sự thay đổi thuộc tâm lý, để cho chúng ta có thể
sống hòa bình, không phải như một ý tưởng nhưng thực sự trong sống hàng ngày. Muốn
hiểu rõ điều đó, người ta phải hỏi tại sao có quá nhiều phân chia trong cái trí. Bạn là một
người kinh doanh và ở nhà bạn là người nào khác hẳn và vân vân. Thế là, có sự mâu
thuẫn. Tại sao chúng ta đã phân chia sống kỳ diệu này cùng vẻ đẹp của nó, cùng chuyển
động lạ thường của nó? Tại sao chúng ta đã đập vỡ nó? Và tôi nghĩ trong sự phân chia
của cái trí đó có sẵn đáp án, có sẵn đáp án đối với sự thách thức, sự thách thức là rằng
bạn đã sống hàng triệu năm trong xung đột, trong đau khổ, trong sợ hãi, và sự thách thức
nói bạn phải thay đổi. Bởi vì thế giới đòi hỏi nó; sự khủng hoảng hiện nay cần đến nó.
Vì vậy, cùng nhau chúng ta đang thâm nhập tại sao cái trí con người quá bị quy
định, bị vỡ vụn, bị tách rời trong chính nó. Nếu chúng ta có thể trả lời nghi vấn đó, không
bằng trí năng hay từ ngữ, nhưng thực sự trong những quả tim của chúng ta, sâu thẳm bên
trong chính chúng ta, vậy thì chúng ta sẽ phát giác rằng chúng ta có thể sống một loại
sống hoàn toàn khác hẳn, tại một kích thước hoàn toàn khác hẳn. Và đó là điều gì tối nay
chúng ta sẽ cùng nhau thâm nhập. Cùng nhau – hiểu rõ điều này rất quan trọng, bởi vì
người nói không quan trọng gì cả. Người nói không có uy quyền để chỉ bảo bạn hay yêu
cầu bạn thực hiện điều này hay điều kia. Chúng ta đang cùng nhau thực hiện một chuyến
hành trình, đang thâm nhập, đang nhìn ngắm, đang dò dẫm.
Câu hỏi đầu tiên là: Tại sao có sự phân chia như thế, mâu thuẫn như thế, quá
nhiều sợ hãi như thế trong cái trí? (Cái trí, quả tim, bộ não, và các cơ quan thân thể là
một, một đơn vị của cái trí và thân thể; nó không là cái tôi cao hơn, đại ngã, và cái tôi
thấp hơn, và tất cả những vớ vẩn được sáng chế bởi con người). Khi bạn được đặt ra nghi
vấn đó, không có ai để trả lời nó, không uy quyền, không quyển sách, không đạo sư,
không giáo sư. Nhưng bạn phải hỏi nó. Bạn phải tự-trả lời nghi vấn này cho chính bạn.
Đó là điều đầu tiên phải nhận ra: không có người nào trong sống sẽ chỉ bảo cho bạn phải
làm gì. Những đạo sư, những nguời thầy, những quyển sách, những người triết lý, những
người phân tích, tất cả đã chỉ bảo cho bạn phải làm gì. Và thế là, chúng ta vẫn còn là
những con người phiên bản suốt hàng triệu năm. Bạn có thể lặp lại hay ho nhất, giải thích
hợp lý nhất, tinh tế nhất điều gì những người khác đã gợi ý. Nhưng tại bản thể, sâu thẳm,
chúng ta là những phiên bản thứ hai, thứ ba. Vì vậy không có ai để dẫn dắt hay để cho
bạn theo sau. Đó là một trong những việc mà trước hết bạn phải nhận ra. Như một con
người bạn không thể, và không được, cho phép mình bị dẫn dắt, hoặc bởi những người
cộng sản, hoặc những nguời Marxist, hoặc bởi một người triết lý, một người tâm lý, hoặc
một người đạo sư. Chúng ta đã làm tất cả việc đó. Bởi vì chúng ta đã theo sau nên chúng
ta đã tạo ra một hỗn loạn trong thế giới.
Tôi không nghĩ chúng ta nhận ra điều này quan trọng đến chừng nào. Bởi vì khi bạn theo
sau uy quyền nào đó, bạn trở nên mỗi lúc một đờ đẫn, mỗi lúc một vô cảm. Và nếu bạn
có thể gạt đi tất cả uy quyền phía bên trong, thuộc tâm lý, vậy là chúng ta đang bắt đầu
được tự do để thâm nhập. Và tự do là cốt lõi; tự do tuyệt đối, tổng thể, phía bên trong.
Vậy thì, tự do có nghĩa không những tự do khỏi sợ hãi, lo âu, và đau khổ, nhưng còn là tự
do để thâm nhập, để đi đến tận cùng, thăm thẳm vào chính bạn, bởi vì đó là tất cả mà bạn
có. Bạn là kết quả của xã hội, văn hóa trong đó bạn đã được nuôi dưỡng. Đó là vật duy
nhất mà bạn có, và vì vậy bạn phải thâm nhập nó, dò dẫm nó, và thấy liệu bạn có thể
hoàn toàn được tự do khỏi tất cả điều đó. Đó là tự-cởi bỏ hoàn toàn tình trạng bị quy định
của chính bạn. Đừng nói con người không thể tự-cởi bỏ. Nếu bạn nói có thể hay không
thể, bạn đã tự-khóa chặt mình rồi, tự-ngăn cản bạn không thâm nhập rồi. Thế là bạn phải
đặt ra nghi vấn không-đáp án, nghi vấn không-đáp án là: Liệu cái trí có thể tổng thể, tuyệt
đối không bị quy định? Vậy thì, chỉ đến lúc đó nguời ta mới có thể sống một loại sống
hoàn toàn khác hẳn.
Vậy là, hãy gạt bỏ tất cả uy quyền phía bên trong, thuộc tâm lý. Dĩ nhiên, bạn phải có uy
quyền của người cảnh sát và mọi chuyện của nó, bởi vì chúng ta đang sống trong một thế
giới rồ dại, tàn ác. Nhưng chúng ta đang nói về sự tự do thăm thẳm phía bên trong. Tự do
đó không là sự đối nghịch của nô lệ, không là sự đối nghịch của một tẩu thoát khỏi ‘cái gì
là’. Vậy là, khi bạn loại bỏ tất cả uy quyền, mà thực hiện nó gian nan lắm – uy quyền
không những của một người khác nhưng còn cả của hiểu biết và trải nghiệm riêng của
bạn – sau đó bạn có thể đặt ra nghi vấn: Tại sao cái trí, mà là một vật lạ thường nhất và
có thể thực hiện những việc phi thường nhất, không thể tự-thay đổi chính nó? Cái trí
không phải là cái trí nhỏ nhoi riêng biệt của bạn, không phải là cái trí nhỏ nhoi địa
phương hóa của tôi hay của bạn, nhưng cái trí của con người mà đã kiếm được quá nhiều.
Và rõ ràng bộ não đó, mà có khả năng vô cùng, đã không giải đáp được nghi vấn của
sống không-xung đột, sống cùng thông minh vô hạn, cùng từ bi vô cùng, mà có nghĩa
đam mê, không phải là cảm tính. Tại sao bộ não này không thể tạo ra một thay đổi trong
chính nó? Đó là nghi vấn thực sự. Bởi vì bộ não, mà là cặn bã của hàng ngàn năm kỷ
niệm, đã phân chia thế giới. Bộ não đó sản sinh sự suy nghĩ, suy nghĩ là sự phản hồi của
ký ức, ký ức là trải nghiệm, hiểu biết, quá khứ. Tại sao suy nghĩ đó không thể giải đáp
vấn đề phức tạp, rắc rối riêng thuộc sống của nó?
Tối hôm nay đẹp quá, phải không? Hãy nhìn ngắm mặt trăng non! Bạn thấy, thưa các
bạn, các bạn không bao giờ nhìn ngắm mặt trăng non, các bạn không dành ra thời gian
nhìn ngắm nó, thấy vẻ đẹp của nó, sự trong sáng của nó, sự hồn nhiên của nó. Bởi vì, bạn
quá bận tâm đến những vấn đề riêng của bạn, và những tham vọng riêng của bạn, và bạn
tôn thờ cái việc khủng khiếp này được gọi là sự thành công. Và thế là, mặt trăng đó hiện
diện ở đó và bạn không bao giờ thấy nó. Thế là, bạn không bao giờ thấy vẻ đẹp trong
sống của bạn. Không bao giờ! Bạn xây dựng những cao ốc ngất trời, sáng chế những cái
máy tinh vi, nhưng bạn lại không bao giờ dành ra thời gian thưởng thức khi nhìn thấy
một vật đẹp đẽ. Bạn có lẽ đi đến những bảo tàng, nhưng bạn đi đến đó bởi vì bạn đã mất
đi sự hiệp thông cùng thiên nhiên. Và thiên nhiên nói, ‘Nhìn ngắm, nhìn ngắm vẻ đẹp của
một cái cây, sự kỳ diệu của một hoàng hôn và cái cây cô đơn trong một cánh đồng, vẻ
hoành tráng của một hòn núi, và khuôn mặt đẹp đẽ của một người phụ nữ hay một người
đàn ông.’
Vậy là, chúng ta đang hỏi tại sao bộ não này, mà đã có hàng triệu năm hiểu biết và trải
nghiệm, không thể tự-thay đổi chính nó? Tại sao nó không tạo ra phía bên trong chính nó
một đột biến tổng thể? Làm ơn hãy đặt ra nghi vấn này, đặt ra nó cùng quả tim của bạn,
không phải cùng cái trí nhỏ nhen tầm thường của bạn. Hãy đặt ra nghi vấn này cùng sự
trọn vẹn của quả tim của bạn. Và nếu bạn có đặt ra nó, bạn sẽ thấy rằng suy nghĩ luôn
luôn phản ứng. Khi một nghi vấn thuộc loại này – một nghi vấn nghiêm túc – được đặt ra,
suy nghĩ xuất hiện ngay tức khắc và trả lời. Và trả lời của nó dường như để thỏa mãn con
nguời.
Lúc này, khi người nói hỏi, ‘Tại sao bộ não, mà là một dụng cụ phi thường, đã không thể
giải quyết được sự đau khổ của con người?’ Nó được đặt ra như một thách thức đối với
bạn. Một thách thức phải là mới mẻ; ngược lại, nó không là thách thức gì cả. Vì vậy ông
ta đặt ra nghi vấn, và suy nghĩ sẽ trả lời. Suy nghĩ luôn luôn phân chia, tách rời tôi khỏi
bạn, bạn khỏi một người khác – người Ấn giáo, người Phật giáo, người Thiên chúa giáo,
nguời cộng sản, và vân vân. Suy nghĩ rất có khả năng, bén nhạy, nhưng nó là quá khứ. Vì
vậy, quá khứ luôn luôn phân chia. Thuộc công nghệ nó có lẽ hữu dụng, hiểu biết là cần
thiết trong lãnh vực của khoa học, hiểu biết là cần thiết để đi về nhà, đậu những kỳ thi.
Nhưng quá khứ luôn luôn phân chia, như quá khứ, hiện tại và tương lai. Vì vậy, quá khứ
là vật sáng chế thời gian, mà là suy nghĩ. Và suy nghĩ tạo ra đau khổ. Vì vậy, tại sao bộ
não, mà là một dụng cụ siêu hạng, tinh vi, kỳ diệu như thế, lại không thể giải quyết được
sự hỗn loạn, sự đau khổ, sự phiền muộn như thế của con người? Bởi vì chúng ta luôn
luôn đang trả lời từ suy nghĩ. Làm ơn hãy lắng nghe điều này. Đó là vật duy nhất mà
chúng ta có: suy nghĩ, mà là quá khứ. Và thế là chúng ta, những con người, sống trong
quá khứ. Mỗi giây phút là quá khứ. Tôi không hiểu liệu bạn có khi nào nhìn vào chính
bạn và những suy nghĩ của bạn, cấu trúc của thân tâm riêng của bạn? Nếu bạn nhìn ngắm
nó, bạn sẽ thấy rằng bạn không-là gì cả ngoại trừ quá khứ – quá khứ đang chuyển sang
hiện tại và đang chiếu rọi tương lai nhưng vẫn còn là quá khứ.
Thế là, suy nghĩ là thời gian, suy nghĩ là đau khổ, suy nghĩ là sợ hãi. Suy nghĩ luôn luôn
đang phân chia, gây mâu thuẫn, đang lôi kéo trong một ham muốn hay một phương
hướng đối nghịch với một ham muốn hay một phương hướng khác. Vì vậy, liệu bộ não
có thể phản ứng mới mẻ lại, trong sáng lại, mặc dù nó đã có hàng triệu năm của trải
nghiệm và mặc dù nó đã bị quy định hoàn toàn? Liệu bộ não không thể phản ứng ngay
tức khắc cùng suy nghĩ, hay sao? Mà có nghĩa, liệu bộ não đó có thể yên lặng và không
luôn luôn nhảy đến những kết luận, không luôn luôn đưa ra những quan điểm, những
nhận xét, những đánh giá, mà tất cả đều được đặt nền tảng trên quá khứ? Liệu bộ não
này, mà đã bị quy định quá sâu đậm, không thể phản ứng cùng suy nghĩ? Mà có nghĩa,
liệu chính những tế bào não có thể tuyệt đối yên lặng khi được chất vấn, khi được thách
thức?
Và đó là nơi có thiền định. Đó là vẻ đẹp của thiền định. Không phải chỉ tuân theo phương
pháp, luyện tập nào đó, và mọi chuyện của nó, nhưng có một cái trí yên lặng và sinh động
lạ thường để cho nó phản ứng mãnh liệt đến bất kỳ thách thức nào. Phản ứng phải trọn
vẹn đến thách thức; ngược lại có sự mâu thuẫn. Và nếu bạn phản ứng phụ thuộc vào quá
khứ, chắc chắn nó phải gây mâu thuẫn, tạo ra một phân chia và thế là xung đột và lãng
phí của năng lượng.
Vậy là, suy nghĩ gây phân chia, suy nghĩ tạo ra người quan sát. Người quan sát là
quá khứ. Sau đó người quan sát quan sát và tự-tách rời chính anh ấy như nguời quan sát
và vật được quan sát. Thế là bắt đầu có toàn bộ sự phân hai, xung đột giữa bạn và người
vợ của bạn, người hàng xóm của bạn, con cái của bạn, cộng đồng của bạn, và mọi chuyện
của nó. Và nơi nào có xung đột không có tình yêu; bạn có lẽ có vui thú, tình dục hay
những hình thức khác của vui thú, nhưng nó không là tình yêu. Tình yêu là vui thú? Tình
yêu là ham muốn? Tình yêu là đau khổ?
Tại một mức độ suy nghĩ quan trọng lạ thường, tại mức độ của công nghệ, tại mức độ của
truyền đạt bằng từ ngữ. Rất quan trọng phải suy nghĩ hợp lý, khách quan, không cảm
tính, không bằng những quan điểm hay những công thức đã sắp đặt. Nhưng thấy rằng suy
nghĩ phải yên lặng khi đối diện vấn đề của sống lạ thường của con người này. Bạn biết,
tình yêu là việc duy nhất mà yên lặng. Bạn có lẽ cầm tay một người, bạn có lẽ mỉm cười,
thực hiện một cử chỉ, nhưng nếu bạn nhìn một cách sâu thẳm, tình yêu, một mình nó
tuyệt đối yên lặng và thế là nó phản ứng đến bất kỳ thách thức nào một cách trọn vẹn, và
thế là không có xung đột. Và một cái trí như thế là một cái trí tôn giáo thực sự. Một cái trí
như thế không cần đi đến một ngôi đền hay một nhà thờ hay một thánh đường. Một cái trí
như thế nhận biết, ý thức, quan sát, không phải như một người quan sát đang quan sát. Sự
thật là trạng thái lạ thường đó mà không thời gian, không đo lường, tuyệt đối, dù bạn có
lẽ cho nó bất kỳ cái tên nào.
Có lẽ sau khi bạn nhìn ngắm mặt trăng đó, bạn có thể đặt ra những câu hỏi, nếu bạn quan
tâm. Bạn biết, người ta phải đặt ra những câu hỏi không những về nguời nói nhưng còn
về mọi thứ. Nhưng đặt ra những câu hỏi đúng đắn là điều rất quan trọng. Người ta có thể
đặt ra những câu hỏi ngờ nghệch, và hầu hết chúng ta đều như thế. Chúng ta không bao
giờ đặt ra những nghi vấn cốt lõi. Và khi chúng ta đặt ra nó, chúng ta chờ đợi một đáp án
từ người nào đó. Vì vậy, khi bạn hỏi, đang chờ đợi một đáp án từ người nào đó, bạn thực
sự không đang đặt ra những nghi vấn gì cả! Bạn chỉ quan tâm đến có được đáp án. Nhưng
điều gì quan trọng là hỏi, không phải tìm ra đáp án, bởi vì trong chính nghi vấn là đáp án,
nếu bạn biết làm thế nào để đặt ra nghi vấn và làm thế nào để lắng nghe nó. Và bạn
không thể lắng nghe nghi vấn nếu bạn đang muốn một đáp án.
Vì vậy, nếu chiều nay bạn đặt ra một nghi vấn, đặt ra nó không phải để tìm ra một đáp án,
nhưng để cùng nhau chuyển tải và thâm nhập vào nghi vấn. Và sự thâm nhập trả lời nghi
vấn, không phải người nào đó. Điều này không có nghĩa rằng người nói đang ngăn cản
bạn không đặt ra những câu hỏi. Trong thâm nhập bạn đang tự-phơi bày chính mình, và
bạn có lẽ không muốn tự-phơi bày chính mình bởi vì bạn có lẽ bị sợ hãi. Nhưng người ta
phải tự-phơi bày chính mình, giống như bạn phơi bày khuôn mặt của bạn trong cái
gương.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét