Bạn đang lãng phí sống của bạn? – sống mà quá phức tạp, sống mà không có những
đáp án sẵn có. Sống mà quá bao la và vì vậy là cái gì đó thiêng liêng lạ thường nhất. Và
chúng ta làm gì với nó?
đáp án sẵn có. Sống mà quá bao la và vì vậy là cái gì đó thiêng liêng lạ thường nhất. Và
chúng ta làm gì với nó?
Người ta không hiểu tại sao trong một nơi giống như thế này, bạn đang được giáo dục.
Vì mục đích gì? Sự liên quan giữa học viện này và thế giới là gì? Hiểu biết – của khoa
học, sinh học và vân vân – có liên quan gì với thế giới? Khắp thế giới tất cả những sinh
viên đang được giáo dục trong những môn học khác nhau, và người ta phải hỏi, sau tất cả những năm tháng sửa soạn công phu của học hành và kiếm được nhiều hiểu biết, tất cả nó
đang kết thúc ở đâu? Khoa học và những môn học khác của bạn thực sự có vị trí gì trong
thế giới này? Thế giới đang tồn tại là thế giới trong đó chúng ta sống cuộc sống hàng
ngày của chúng ta dù nó ở Mỹ, Nga, Châu âu, Ấn độ, hay Nhật bản. Cuộc sống đó đang
bị đe dọa bởi chiến tranh, không chỉ là chiến tranh qui ước nhưng còn cả chiến tranh hạt
nhân. Những người khoa học đứng đầu đã viết về điều gì họ suy nghĩ sẽ xảy ra nếu có
một chiến tranh hạt nhân. Họ nói rằng toàn bộ quả đất sẽ bị che phủ bởi một tầng dày dặc
của khói và bụi, và thế là âm thanh sẽ không thể xuyên thủng qua đó, và nhiệt độ sẽ hạ
xuống bốn hay năm độ dưới số không. Vì vậy, khi kết thúc một chiến tranh hạt nhân,
không một sinh vật nào sẽ còn tồn tại trên quả đất. Vậy là có hoạt động này của những
con người: công nghệ cao, với mỗi chuyên viên kỹ thuật quan tâm đến sống đặc biệt
riêng của anh ấy, với kiến thức đặc biệt riêng của anh ấy, và hoàn toàn lơ là điều gì đang
xảy ra cho những con người khắp thế giới.
Cũng vậy, nguời ta quan sát rằng sự tiến bộ công nghệ này quá rộng lớn, quá tuyệt vời và
mau lẹ đến độ nó có thể dẫn đến những kết quả lạ lùng. Được thêm vào điều đó là máy
tính mà có thể đảm đương hầu hết những hoạt động của con người. Nó có lẽ không thể
viết văn, sáng tác những bản nhạc như Beethoven, Mozart, hay Bach, nhưng nó sẽ làm
hầu hết những việc mà những con người đang làm bây giờ. Lúc đó điều gì sẽ xảy ra cho
bộ não con người?
Vậy là, có thế giới công nghệ và thế giới con người. Chúng ta đã trao sự quan trọng lạ
lùng cho thế giới công nghệ, và đó là lý do tại sao bạn có học viện này cùng vô số những
môn học. Và dường như chúng ta lơ là, có lẽ toàn bộ, nguyên cách sống của chúng ta,
điều gì đang xảy ra cho con người như một sinh viên hay như một giáo sư. Sự liên hệ của
anh ấy với thế giới, với những việc khủng khiếp đang xảy ra là gì? Họ đang sáng chế
những dụng cụ chiến tranh mà có thể hủy diệt toàn nhân loại bằng một vụ nổ. Đây không
là một phóng đại của người nói; đây là một sự kiện. Ở Mỹ họ đang nói nhiều về điều gì sẽ
xảy ra nếu có một chiến tranh hạt nhân. Mười triệu người ở New York sẽ bốc hơi, cũng
như một ngàn triệu người ở trong bán kính của một trăm dặm. Công nghệ đang phát triển
ở một phía. Tiếp theo có những kinh hoàng mà bạn thấy trong quốc gia này, đặc biệt
trong những thị trấn nơi những con người sống trong những cái nhà dơ dáy, sống trong
bẩn thỉu, nghèo nàn, cơ cực và nuôi nấng con cái. Suốt bốn mươi ngàn năm qua, những
con người đã thâu lượm mọi loại hiểu biết. Và chúng ta kết thúc giống như thế này –
cùng chiến tranh, hủy diệt, hận thù, phiền muộn, hỗn loạn, và đau khổ vô cùng.
Và ở mặt khác, con người đang cố gắng tìm ra cái gì đó vượt khỏi chính anh ấy, vượt
khỏi đau khổ riêng của anh ấy, vượt khỏi ích kỷ riêng của anh ấy, sự nghèo khó và sự
thiếu thốn tình yêu hoàn toàn của anh ấy. Và anh ấy sáng chế những thần thánh của anh
ấy; trong quốc gia này, tôi tin tưởng, có trên ba trăm ngàn thần thánh, và vô số tiền bạc
được tiêu xài cho tất cả việc đó. Vì vậy chúng ta đang hỏi bạn – những giáo sư cùng hiểu
biết của họ và những sinh viên đang thâu lượm hiểu biết của họ và đang tìm kiếm một
nghề nghiệp: Tất cả điều đó phải có liên quan gì đến sống hàng ngày của bạn? Hay bạn
quá bị khép kín trong những học viện riêng của bạn, bao bọc, đến độ bạn quên bẵng thế
giới? Vì vậy, chúng ta đang hỏi: Tất cả hiểu hiết của bạn – chúng ta không chống lại hiểu
biết, mà có lẽ cần thiết trong lãnh vực nào đó – trong liên quan của bạn đến phần còn lại
của nhân loại có vị trí gì?
Vì vậy cùng nhau chúng ta đang tìm hiểu liệu hiểu biết có vị trí gì trong thế giới của sự
liên hệ con người, liệu tất cả thông tin khoa học mà bạn đã thâu lượm, đã lưu trữ trong bộ
não như ký ức có vị trí gì? Hiểu biết không bao giờ trọn vẹn, dù trong tương lai hay quá
khứ. Hiểu biết không bao giờ trọn vẹn bởi vì trải nghiệm từ đó hiểu biết nảy sinh đều bị
giới hạn, không trọn vẹn; không thể có trải nghiệm trọn vẹn. Từ trải nghiệm, hiểu biết
được lưu trữ trong bộ não như ký ức, và từ ký ức đó nảy sinh suy nghĩ. Và suy nghĩ là
chính bản thể của hiểu biết. Người suy nghĩ là hiểu biết, hoạt động của hiểu biết, và suy
nghĩ của người suy nghĩ cũng là bộ phận của hiểu biết. Không có người suy nghĩ tách
khỏi suy nghĩ. Và suy nghĩ đã tạo ra tất cả những sự vật của thế giới – những bức tranh,
bài thơ, âm nhạc tuyệt tác, và vân vân. Suy nghĩ đã sáng chế mọi thứ ngoại trừ thiên
nhiên. Con cọp không được tạo ra bởi suy nghĩ, cái hồ này mà bạn thấy hàng ngày cũng
thế. (Có thể bạn quá quen thuộc nó, và vì vậy hầu như bạn không khi nào nhìn nó.) Con
người đã không sáng chế những bầu trời và tất cả những sự vật trên quả đất. Suy nghĩ
không có liên quan gì đến tất cả điều đó. Nhưng suy nghĩ đã sáng chế những thần thánh.
Suy nghĩ đã sản sinh những kiến trúc tuyệt vời nhất, những ngôi đền to lớn của quốc gia
này, những nhà thờ Hồi giáo nguy nga, những thánh đường hoành tráng của Châu âu, và
tất cả những thứ ở trong chúng.
Và suy nghĩ bị giới hạn. Không có suy nghĩ trọn vẹn; suy nghĩ không bao giờ có thể trọn
vẹn. Nó có thể tưởng tượng rằng nó có thể đo đạc những bầu trời, nhưng nó luôn luôn bị
giới hạn. Và thế giới công nghệ cũng là sản phẩm của suy nghĩ. Nếu không có suy nghĩ
bạn không thể chế tạo một tàu ngầm, đi đến mặt trăng, hay làm ra một quả bom hạt nhân.
Suy nghĩ đã chịu trách nhiệm cho tất cả việc này.
Vì vậy, phản ứng của bạn đến tất cả việc này là gì? Không phải chỉ phản ứng đến một
khía cạnh riêng biệt của sống nhưng đến toàn sự tồn tại của con người, đó là, toàn sự tồn
tại của bạn từ lúc này cho đến khi bạn chết. Ý nghĩa của tất cả điều này là gì? Câu trả lời
của bạn, phản ứng của bạn đến thế giới và đến nghề nghiệp của bạn, mà chỉ là sự bắt
chước, sự tuân phục hoàn toàn là gì? Sự liên hệ của bạn với người hàng xóm của bạn, với
người vợ hay người chồng của bạn là gì? Hay sự liên hệ của bạn với phần còn lại của thế
giới là gì? Nếu bạn có suy nghĩ về tất cả điều này, bạn phải có một đáp án. Như những
người sinh học và những người khoa học giải thích, chúng ta đã sống trên quả đất này
được bốn mươi đến năm mươi ngàn năm. Chúng ta đã trải qua những chiến tranh, không
an toàn, đau khổ, lo âu, hoang mang, và không chắc chắn vô cùng. Sau tất cả những ngàn
và ngàn năm này chúng ta vẫn còn rất sơ khai. Chúng ta có lẽ tiến bộ thuộc công nghệ,
nhưng phía bên trong, trong thế giới thuộc tâm lý, mà luôn luôn chi phối phía bên ngoài,
chúng ta vẫn còn sơ khai, tàn ác, bạo lực, ích kỷ, mê tín, và sợ hãi. Chúng ta ngăn hai thế
giới – thế giới bên ngoài và thế giới bên trong – hoàn toàn tách rời. Bạn có lẽ là người kỹ
thuật đại tài, có những lý thuyết xuất sắc về bản chất của con người, nhưng tất cả điều đó
là chuyển động của ký ức và hiểu biết và không liên quan gì đến cư xử hàng ngày của
bạn. Hai cái bị tách rời – từ ngữ và hành động – và đó là mục đích mà chúng ta đang
được giáo dục. Vì vậy, giáo dục của chúng ta, hiểu biết của chúng ta, sẽ luôn luôn bị giới
hạn. Và hiểu biết có liên quan gì đến sự liên hệ của con người? Hiểu biết không giết chết
tình yêu hay sao?
Liệu tôi được phép tiếp tục điều gì tôi đang trình bày? Đây không là một bài giảng để
thông tin hay hướng dẫn bạn. Bạn không chỉ, nếu tôi được phép nói ra đầy kính trọng,
đang lắng nghe những từ ngữ của người nói, đang nắm bắt những khái niệm hay những ý
tưởng nào đó. Chúng ta đang có một đối thoại, một nói chuyện, về tổng thể của sự tồn tại.
Vì vậy, làm ơn, bạn đang tham gia trong điều gì người nói đang trình bày, không chỉ
đang lắng nghe những từ ngữ nào đó. Chúng ta sống bằng những từ ngữ, toàn bộ não của
chúng ta là một mạng lưới của những từ ngữ, nhưng những từ ngữ không là sự thật.
Nhưng chúng ta quá bị trói buộc, bị quy định bởi những từ ngữ, bởi ngôn ngữ, bởi truyền
thống, bởi hiểu biết đến độ những bộ não của chúng ta không bao giờ được tự do.
Chúng ta là những cái máy giải quyết-vấn đề, đúng chứ? Chúng ta đã được đào tạo từ
niên thiếu để học toán, lịch sử, vật lý, và vân vân. Tất cả điều đó trở thành một vấn đề ở
trường học, tại cao đẳng, và đại học. Vì vậy, chúng ta trở thành những cái máy giải
quyết-vấn đề và thế là khiến cho sống thành một vấn đề kinh hãi, vô tận. Có đau khổ,
nghèo đói, tàn ác vô cùng trong quốc gia này. Khi bạn lái xe xuống Bombay bạn thấy tất
cả những nhà chòi, những túp lều đó, nơi những con người sống. Bạn muốn khóc khi bạn
thấy tất cả điều đó, và không ai thèm lưu tâm. Bạn lắng nghe tất cả điều này, nhưng nó
chẳng tạo ra bao nhiêu ấn tượng trong bạn. Những chính phủ không lưu tâm, những cá
thể không lưu tâm, bởi vì họ chỉ quan tâm đến chính họ, đến hiểu biết của họ, đến quyền
hành của họ, đến tiền bạc của họ. Và những sinh viên khắp thế giới đang được đào tạo để
tìm kiếm một nghề nghiệp của bắt chước: đậu những kỳ thi, nhận được một mảnh bằng,
và kiếm được một việc làm ở quốc gia này hay ở Mỹ. Như tôi được thông tin chiều nay,
ba mươi phần trăm trong các bạn có thể đi đến nước Mỹ, nơi bạn kiếm được nhiều tiền.
Đó là nơi tất cả hiểu biết đang dẫn dắt bạn đến. Và chúng ta đang hỏi: Nếu bạn có nghiêm
túc, phản ứng của bạn đến tất cả điều này là gì? Hoặc bạn rút lui khỏi nó, gia nhập vào
thiền viện nào đó hay theo sau vị đạo sư nào đó mà đang kiếm được hàng đống tiền. Hay
bạn lao vào thế giới và bị giam giữ trong đó. Hay bạn sống một sống riêng của bạn.
Vậy là mục đích, ý nghĩa, của sự tồn tại của bạn là gì? Làm ơn, người nói đang hỏi điều
này bằng sự khiêm tốn nhất. Liệu mục đích của sống chỉ là kiếm tiền, lập gia đình, có
một ngôi nhà, quyền hành, chức vụ? Đó là mục đích của sống của bạn? Chắc chắn nó là
như vậy. Đó là điều gì tất cả các bạn đang được đào tạo, đó là điều gì các bạn mong
muốn. Và nếu bạn không thỏa mãn điều đó, thế là bạn sáng chế một mục đích: tìm được
Thượng đế hay loại khai sáng nào đó. Nếu điều đó cũng không thỏa mãn cho bạn, bạn
nương nhờ thuốc men và nhậu nhẹt và mọi chuyện của vui chơi giải trí vô tận đó. Người
ta không hiểu liệu bạn nhận biết điều gì kỹ nghệ giải trí đang gây ra cho bạn. Tiếp theo
lại có giải trí tôn giáo của đi đến đền chùa, thực hiện những nghi thức, và tất cả mọi
chuyện diễn ra trong một ngôi đền hay một nhà thờ hay một thánh đường. Làm ơn, đừng
bực bội, tôi chỉ đang vạch rõ điều này. Vì vậy, nếu người ta được phép hỏi, liệu bạn đang
phí phạm sống của bạn? – sống mà quá phức tạp, sống mà không có những đáp án khuôn
mẫu. Sống quá bao la và vì vậy là cái gì đó thiêng liêng lạ thường. Và chúng ta làm gì với
nó? Bạn phải trả lời câu hỏi này, dù bạn già nua hay trẻ tuổi.
Vậy là, như những sinh viên và những giáo sư, phản ứng của bạn, trách nhiệm của bạn là
gì? Bạn thấy, bạn luôn luôn có những người lãnh đạo, đặc biệt trong quốc gia này. Bạn đã
có những người lãnh đạo vĩ đại, thuộc chính trị, xã hội, tôn giáo và vân vân. Và họ đã dẫn
dắt bạn đến nơi nào? Marx đã dẫn dắt thế giới cộng sản đến nơi nào? Những tác phẩm
văn chương tạm gọi là thiêng liêng, kinh Upanishads, kinh Gita, đã dẫn dắt bạn đến nơi
nào? Chúng không có gì thiêng liêng cả, không quyển sách nào thiêng liêng cả. Vậy thì, ý
nghĩa của tất cả sự tồn tại này là gì? Bạn có lẽ không muốn tìm hiểu nó, bạn có lẽ muốn
lẩn tránh nó. Bạn có lẽ nói, ‘Tôi còn trẻ lắm, nó không phải công việc của tôi.’ Và những
người lớn hơn nói, ‘Xin lỗi, chúng tôi già lắm rồi, chúng tôi không thể đối diện điều này
nữa.’ Vậy là tất cả hiểu biết của bạn đang dẫn dắt bạn đến cái gì? Sự tuân phục, sự bắt
chước? Chỉ nhét đầy thông tin đến độ không có gì khởi nguồn, không có gì mới mẻ.
Và hiểu biết có vị trí nào trong tình yêu? Hiểu biết không là kẻ thù của tình yêu, kẻ hủy
diệt của tình yêu, hay sao? Bạn làm ơn suy xét điều này. Bạn trao khoảng hai mươi hay
ba mươi năm để kiếm được hiểu biết của vật lý, ngôn ngữ, sinh học, xã hội học, triết học,
tâm lý học, phân tâm học, và vân vân. Bạn trao những năm và những năm cho nó, và bạn
không trao một ngày hay thậm chí một tiếng đồng hồ để tìm ra cho chính bạn bạn là gì và
tại sao bạn đang sống như thế này.
Và liệu bạn đã nhận ra rằng tất cả những con nguời, dù họ sống trong những xã hội giàu
có, trong những lâu đài hay trong những cái chòi, đều chia sẻ ý thức của con người này?
Bởi vì tất cả những con người đều chịu đựng đau khổ, trải qua những khó nhọc vô cùng,
một ý thức vô hạn của cô độc, tuyệt vọng, và sự vô ý nghĩa của sự tồn tại này. Tất cả
những con người trên quả đất này – mà đẹp đẽ lạ thường và bạn đang siêng năng hủy diệt
nó – dù họ là những người nghèo khổ nhất và những người dốt nát nhất hay những người
thông thái nhất, đều chịu đựng đau khổ, đều trải qua một ý thức vô tận của cô độc kinh
khủng, và đối diện chết. Làm ơn, hãy lắng nghe điều gì người nói đang trình bày; đừng
chán nản. Không ai sẽ bảo cho bạn tất cả điều này. Chúng ta chia sẻ sự đau khổ chung, sự
đau khổ của tổng thể của nhân loại. Ý thức của chúng ta được tạo thành từ tất cả điều
này. Ý thức của bạn không phải là ý thức của bạn, mặc dù truyền thống của bạn, cả tôn
giáo lẫn xã hội, đều nói rằng bạn là một cá thể tách rời. Ý thức của bạn là cái gì bạn là:
những niềm tin của bạn, những mê tín của bạn, những sợ hãi của bạn, những lo âu của
bạn, sự thiếu thốn tình yêu của bạn, và sự ích kỷ của bạn. Nó là ý thức của tất cả nhân
loại. Không có tẩu thoát khỏi điều đó; nó là một sự kiện. Vì vậy bạn không là một cá thể.
Bạn có lẽ là một người phụ nữ hay một người đàn ông, bạn có lẽ cao, có một làn da trắng,
và vân vân, nhưng bạn không là một cá thể. Bạn là toàn thể nhân loại. Bởi vì bạn mỉm
cười, bạn vui đùa, bạn rơi lệ, bạn trải qua khó nhọc, nỗ lực, và xung đột vô tận, và đối
diện sự không an toàn. Vì vậy, bạn thực sự là phần còn lại của nhân loại. Bạn không là
một người Ấn giáo, mặc dù bạn ưa thích gọi chính bạn là một người Ấn giáo. Đó chỉ là
tình trạng bị quy định thuộc địa phương, thuộc tỉnh lẻ của bạn.
Vì vậy đang đối diện tất cả điều này, liệu bạn sẽ phí phạm tất cả sống của bạn? – đậu
những kỳ thi, có một việc làm, được đào tạo để bắt chước. Đó là điều gì bạn đang được
dạy bảo: bắt chước, tuân phục, phù hợp vào khuôn mẫu. Và liệu đó là mục đích của
sống? Vậy thì bạn hỏi: ‘Tôi sẽ làm gì?’ Liệu có cái gì khác nữa? Muốn tìm ra liệu có cái
gì hoàn toàn khác hẳn tất cả cái này, bạn phải có thông minh lạ thường. Thông minh
không là hiểu biết. Hiểu biết cho bạn khả năng, chức vụ, thứ bậc, nhưng hiểu biết không
là tình yêu, hiểu biết không là từ bi. Chỉ nơi nào có tình yêu và từ bi thì mới có thông
minh, và thông minh đó không liên quan gì đến sự khôn ngoan ranh mãnh của suy nghĩ.
Vậy là, nếu một cách lịch sự nhất người nói được hỏi: Liệu bạn đang phí phạm sống của
bạn? Đây là sống duy nhất mà bạn có. Bạn có lẽ nghĩ rằng có sự đầu thai, rằng bạn sẽ
được sinh lại vào đời sau. Điều đó có lẽ chỉ là một lý thuyết. Thậm chí nếu bạn tin tưởng
vào sự đầu thai, điều gì quan trọng là cách bạn sống bây giờ, liệu bạn tốt lành, liệu bạn là
một con người tổng thể, không bị vỡ vụn như một người khoa học, người sinh học, như
một người nào đó có một nghề nghiệp đặc biệt. Nếu sống của bạn bị vỡ vụn, nếu có sự
xung đột, sống của bạn không bao giờ là một chuyển động tổng thể. Vì vậy hãy suy xét
tất cả điều này, hãy tự-chất vấn chính bạn có phải rằng bạn đang phí phạm sống của bạn.
Không ai có thể trả lời nghi vấn đó ngoại trừ chính bạn. Người nói sẽ không bảo cho bạn,
bởi vì nó thật là vô lý, không thông minh, dốt nát khi nói mục đích của sống là gì. Mục
đích của sống là điều gì bạn đang làm ngay lúc này: học hành, hay nếu bạn có một việc
làm rồi, kiếm được nhiều tiền bạc hơn, có địa vị nhiều hơn, quyền hành nhiều hơn. Đó là
điều gì bạn mong muốn, và đó là mục đích của sống của bạn.
Cũng vậy, chúng ta phải đối diện sự việc cuối cùng này, đó là chết. Bạn có lẽ chưa, bởi vì
tất cả các bạn là những người còn rất trẻ, nhưng nó hiện diện ở đó cho bạn cũng như cho
thế hệ lớn hơn. Bạn thấy, nó luôn luôn hiện diện ở đó. Và liệu bạn có thể sống cùng chết?
Điều đó đòi hỏi nhiều thâm nhập: sống cùng chết – không phải tự tử, không phải chạy
trốn chết, nhưng biết chiều sâu và sự vĩ đại và sức sống lạ thường của chết. Nó là tất cả
của sự sống, đây là tổng thể của sự sống – có thể thâm nhập vào toàn bộ thế giới thuộc
tâm lý, hiểu rõ tất cả thế giới đó. Không phải từ những quyển sách, không phải từ những
người triết lý, không phải từ những giáo sư, nhưng học hành từ chính bạn về bạn là gì. Và
bạn sẽ khám phá, nếu bạn thâm nhập vào nó, rằng toàn sống của bạn đều được đặt nền
tảng trên trở thành cái gì đó: người thư ký trở thành giám đốc, người trợ giảng trở thành
giáo sư, người bộ trưởng trở thành thủ tướng, và vân vân. Bạn luôn luôn đang cố gắng trở
thành cái gì đó phía bên ngoài và phía bên trong. Và đây là điều gì chúng ta gọi là sống:
không bao giờ có một khoảnh khắc của yên lặng, không bao giờ có một khoảnh khắc của
vẻ đẹp vô cùng trong sống của chúng ta, nhưng chỉ sự huyên thuyên vô tận của bộ não.
Đừng lơ là tất cả việc này bởi vì thế giới thuộc tâm lý, thế giới phía bên trong, bạn là gì
phía bên trong, thắng thế bất kỳ cái gì mà những cấu trúc xã hội hay những chính phủ
thiết lập. Bạn thấy nó ở Nga: họ đã bắt đầu bằng cách không-chính phủ, không-quân đội,
không-phân chia, không-quốc tịch; họ nói những chính phủ sẽ biến mất. Nhưng cái tinh
thần còn mạnh mẽ hơn cấu trúc xã hội hời hợt, và thế là lúc này họ có những người đặc
quyền, những người đứng đầu mà có mọi thứ trong thế giới, giống như những người
đứng đầu ở đây.
Vì vậy bạn sẽ làm gì sau khi lắng nghe nói chuyện này? Liệu bộ não của bạn có mở toang
cho tất cả điều này? Trách nhiệm của bạn là gì? Liệu nó là một quan tâm toàn cầu hay cái
vườn nhỏ nhoi chật hẹp riêng của bạn, cái ngã bé tí tầm thường, ‘cái tôi’, mà là một công
việc rất nhỏ nhoi? Liệu bạn sẽ quan tâm đến toàn thế giới? Mà có nghĩa bạn không còn là
một người Ấn độ nữa, bạn không thể là một người Thiên chúa giáo, một người Ấn giáo,
một người Phật giáo. Tất cả những phân chia đó gây hủy diệt, chúng không có ý nghĩa.
Chúng ta phải sáng tạo một văn minh mới mẻ. một văn hóa mới mẻ, một cách nhìn mới
mẻ vào sống.
Bạn đang lãng phí sống của bạn? – sống mà quá phức tạp, sống mà không có những
đáp án sẵn có. Sống mà quá bao la và vì vậy là cái gì đó thiêng liêng lạ thường nhất. Và
chúng ta làm gì với nó?
đáp án sẵn có. Sống mà quá bao la và vì vậy là cái gì đó thiêng liêng lạ thường nhất. Và
chúng ta làm gì với nó?
Người ta không hiểu tại sao trong một nơi giống như thế này, bạn đang được giáo dục.
Vì mục đích gì? Sự liên quan giữa học viện này và thế giới là gì? Hiểu biết – của khoa
học, sinh học và vân vân – có liên quan gì với thế giới? Khắp thế giới tất cả những sinh
viên đang được giáo dục trong những môn học khác nhau, và người ta phải hỏi, sau tất cả những năm tháng sửa soạn công phu của học hành và kiếm được nhiều hiểu biết, tất cả nó
đang kết thúc ở đâu? Khoa học và những môn học khác của bạn thực sự có vị trí gì trong
thế giới này? Thế giới đang tồn tại là thế giới trong đó chúng ta sống cuộc sống hàng
ngày của chúng ta dù nó ở Mỹ, Nga, Châu âu, Ấn độ, hay Nhật bản. Cuộc sống đó đang
bị đe dọa bởi chiến tranh, không chỉ là chiến tranh qui ước nhưng còn cả chiến tranh hạt
nhân. Những người khoa học đứng đầu đã viết về điều gì họ suy nghĩ sẽ xảy ra nếu có
một chiến tranh hạt nhân. Họ nói rằng toàn bộ quả đất sẽ bị che phủ bởi một tầng dày dặc
của khói và bụi, và thế là âm thanh sẽ không thể xuyên thủng qua đó, và nhiệt độ sẽ hạ
xuống bốn hay năm độ dưới số không. Vì vậy, khi kết thúc một chiến tranh hạt nhân,
không một sinh vật nào sẽ còn tồn tại trên quả đất. Vậy là có hoạt động này của những
con người: công nghệ cao, với mỗi chuyên viên kỹ thuật quan tâm đến sống đặc biệt
riêng của anh ấy, với kiến thức đặc biệt riêng của anh ấy, và hoàn toàn lơ là điều gì đang
xảy ra cho những con người khắp thế giới.
Cũng vậy, nguời ta quan sát rằng sự tiến bộ công nghệ này quá rộng lớn, quá tuyệt vời và
mau lẹ đến độ nó có thể dẫn đến những kết quả lạ lùng. Được thêm vào điều đó là máy
tính mà có thể đảm đương hầu hết những hoạt động của con người. Nó có lẽ không thể
viết văn, sáng tác những bản nhạc như Beethoven, Mozart, hay Bach, nhưng nó sẽ làm
hầu hết những việc mà những con người đang làm bây giờ. Lúc đó điều gì sẽ xảy ra cho
bộ não con người?
Vậy là, có thế giới công nghệ và thế giới con người. Chúng ta đã trao sự quan trọng lạ
lùng cho thế giới công nghệ, và đó là lý do tại sao bạn có học viện này cùng vô số những
môn học. Và dường như chúng ta lơ là, có lẽ toàn bộ, nguyên cách sống của chúng ta,
điều gì đang xảy ra cho con người như một sinh viên hay như một giáo sư. Sự liên hệ của
anh ấy với thế giới, với những việc khủng khiếp đang xảy ra là gì? Họ đang sáng chế
những dụng cụ chiến tranh mà có thể hủy diệt toàn nhân loại bằng một vụ nổ. Đây không
là một phóng đại của người nói; đây là một sự kiện. Ở Mỹ họ đang nói nhiều về điều gì sẽ
xảy ra nếu có một chiến tranh hạt nhân. Mười triệu người ở New York sẽ bốc hơi, cũng
như một ngàn triệu người ở trong bán kính của một trăm dặm. Công nghệ đang phát triển
ở một phía. Tiếp theo có những kinh hoàng mà bạn thấy trong quốc gia này, đặc biệt
trong những thị trấn nơi những con người sống trong những cái nhà dơ dáy, sống trong
bẩn thỉu, nghèo nàn, cơ cực và nuôi nấng con cái. Suốt bốn mươi ngàn năm qua, những
con người đã thâu lượm mọi loại hiểu biết. Và chúng ta kết thúc giống như thế này –
cùng chiến tranh, hủy diệt, hận thù, phiền muộn, hỗn loạn, và đau khổ vô cùng.
Và ở mặt khác, con người đang cố gắng tìm ra cái gì đó vượt khỏi chính anh ấy, vượt
khỏi đau khổ riêng của anh ấy, vượt khỏi ích kỷ riêng của anh ấy, sự nghèo khó và sự
thiếu thốn tình yêu hoàn toàn của anh ấy. Và anh ấy sáng chế những thần thánh của anh
ấy; trong quốc gia này, tôi tin tưởng, có trên ba trăm ngàn thần thánh, và vô số tiền bạc
được tiêu xài cho tất cả việc đó. Vì vậy chúng ta đang hỏi bạn – những giáo sư cùng hiểu
biết của họ và những sinh viên đang thâu lượm hiểu biết của họ và đang tìm kiếm một
nghề nghiệp: Tất cả điều đó phải có liên quan gì đến sống hàng ngày của bạn? Hay bạn
quá bị khép kín trong những học viện riêng của bạn, bao bọc, đến độ bạn quên bẵng thế
giới? Vì vậy, chúng ta đang hỏi: Tất cả hiểu hiết của bạn – chúng ta không chống lại hiểu
biết, mà có lẽ cần thiết trong lãnh vực nào đó – trong liên quan của bạn đến phần còn lại
của nhân loại có vị trí gì?
Vì vậy cùng nhau chúng ta đang tìm hiểu liệu hiểu biết có vị trí gì trong thế giới của sự
liên hệ con người, liệu tất cả thông tin khoa học mà bạn đã thâu lượm, đã lưu trữ trong bộ
não như ký ức có vị trí gì? Hiểu biết không bao giờ trọn vẹn, dù trong tương lai hay quá
khứ. Hiểu biết không bao giờ trọn vẹn bởi vì trải nghiệm từ đó hiểu biết nảy sinh đều bị
giới hạn, không trọn vẹn; không thể có trải nghiệm trọn vẹn. Từ trải nghiệm, hiểu biết
được lưu trữ trong bộ não như ký ức, và từ ký ức đó nảy sinh suy nghĩ. Và suy nghĩ là
chính bản thể của hiểu biết. Người suy nghĩ là hiểu biết, hoạt động của hiểu biết, và suy
nghĩ của người suy nghĩ cũng là bộ phận của hiểu biết. Không có người suy nghĩ tách
khỏi suy nghĩ. Và suy nghĩ đã tạo ra tất cả những sự vật của thế giới – những bức tranh,
bài thơ, âm nhạc tuyệt tác, và vân vân. Suy nghĩ đã sáng chế mọi thứ ngoại trừ thiên
nhiên. Con cọp không được tạo ra bởi suy nghĩ, cái hồ này mà bạn thấy hàng ngày cũng
thế. (Có thể bạn quá quen thuộc nó, và vì vậy hầu như bạn không khi nào nhìn nó.) Con
người đã không sáng chế những bầu trời và tất cả những sự vật trên quả đất. Suy nghĩ
không có liên quan gì đến tất cả điều đó. Nhưng suy nghĩ đã sáng chế những thần thánh.
Suy nghĩ đã sản sinh những kiến trúc tuyệt vời nhất, những ngôi đền to lớn của quốc gia
này, những nhà thờ Hồi giáo nguy nga, những thánh đường hoành tráng của Châu âu, và
tất cả những thứ ở trong chúng.
Và suy nghĩ bị giới hạn. Không có suy nghĩ trọn vẹn; suy nghĩ không bao giờ có thể trọn
vẹn. Nó có thể tưởng tượng rằng nó có thể đo đạc những bầu trời, nhưng nó luôn luôn bị
giới hạn. Và thế giới công nghệ cũng là sản phẩm của suy nghĩ. Nếu không có suy nghĩ
bạn không thể chế tạo một tàu ngầm, đi đến mặt trăng, hay làm ra một quả bom hạt nhân.
Suy nghĩ đã chịu trách nhiệm cho tất cả việc này.
Vì vậy, phản ứng của bạn đến tất cả việc này là gì? Không phải chỉ phản ứng đến một
khía cạnh riêng biệt của sống nhưng đến toàn sự tồn tại của con người, đó là, toàn sự tồn
tại của bạn từ lúc này cho đến khi bạn chết. Ý nghĩa của tất cả điều này là gì? Câu trả lời
của bạn, phản ứng của bạn đến thế giới và đến nghề nghiệp của bạn, mà chỉ là sự bắt
chước, sự tuân phục hoàn toàn là gì? Sự liên hệ của bạn với người hàng xóm của bạn, với
người vợ hay người chồng của bạn là gì? Hay sự liên hệ của bạn với phần còn lại của thế
giới là gì? Nếu bạn có suy nghĩ về tất cả điều này, bạn phải có một đáp án. Như những
người sinh học và những người khoa học giải thích, chúng ta đã sống trên quả đất này
được bốn mươi đến năm mươi ngàn năm. Chúng ta đã trải qua những chiến tranh, không
an toàn, đau khổ, lo âu, hoang mang, và không chắc chắn vô cùng. Sau tất cả những ngàn
và ngàn năm này chúng ta vẫn còn rất sơ khai. Chúng ta có lẽ tiến bộ thuộc công nghệ,
nhưng phía bên trong, trong thế giới thuộc tâm lý, mà luôn luôn chi phối phía bên ngoài,
chúng ta vẫn còn sơ khai, tàn ác, bạo lực, ích kỷ, mê tín, và sợ hãi. Chúng ta ngăn hai thế
giới – thế giới bên ngoài và thế giới bên trong – hoàn toàn tách rời. Bạn có lẽ là người kỹ
thuật đại tài, có những lý thuyết xuất sắc về bản chất của con người, nhưng tất cả điều đó
là chuyển động của ký ức và hiểu biết và không liên quan gì đến cư xử hàng ngày của
bạn. Hai cái bị tách rời – từ ngữ và hành động – và đó là mục đích mà chúng ta đang
được giáo dục. Vì vậy, giáo dục của chúng ta, hiểu biết của chúng ta, sẽ luôn luôn bị giới
hạn. Và hiểu biết có liên quan gì đến sự liên hệ của con người? Hiểu biết không giết chết
tình yêu hay sao?
Liệu tôi được phép tiếp tục điều gì tôi đang trình bày? Đây không là một bài giảng để
thông tin hay hướng dẫn bạn. Bạn không chỉ, nếu tôi được phép nói ra đầy kính trọng,
đang lắng nghe những từ ngữ của người nói, đang nắm bắt những khái niệm hay những ý
tưởng nào đó. Chúng ta đang có một đối thoại, một nói chuyện, về tổng thể của sự tồn tại.
Vì vậy, làm ơn, bạn đang tham gia trong điều gì người nói đang trình bày, không chỉ
đang lắng nghe những từ ngữ nào đó. Chúng ta sống bằng những từ ngữ, toàn bộ não của
chúng ta là một mạng lưới của những từ ngữ, nhưng những từ ngữ không là sự thật.
Nhưng chúng ta quá bị trói buộc, bị quy định bởi những từ ngữ, bởi ngôn ngữ, bởi truyền
thống, bởi hiểu biết đến độ những bộ não của chúng ta không bao giờ được tự do.
Chúng ta là những cái máy giải quyết-vấn đề, đúng chứ? Chúng ta đã được đào tạo từ
niên thiếu để học toán, lịch sử, vật lý, và vân vân. Tất cả điều đó trở thành một vấn đề ở
trường học, tại cao đẳng, và đại học. Vì vậy, chúng ta trở thành những cái máy giải
quyết-vấn đề và thế là khiến cho sống thành một vấn đề kinh hãi, vô tận. Có đau khổ,
nghèo đói, tàn ác vô cùng trong quốc gia này. Khi bạn lái xe xuống Bombay bạn thấy tất
cả những nhà chòi, những túp lều đó, nơi những con người sống. Bạn muốn khóc khi bạn
thấy tất cả điều đó, và không ai thèm lưu tâm. Bạn lắng nghe tất cả điều này, nhưng nó
chẳng tạo ra bao nhiêu ấn tượng trong bạn. Những chính phủ không lưu tâm, những cá
thể không lưu tâm, bởi vì họ chỉ quan tâm đến chính họ, đến hiểu biết của họ, đến quyền
hành của họ, đến tiền bạc của họ. Và những sinh viên khắp thế giới đang được đào tạo để
tìm kiếm một nghề nghiệp của bắt chước: đậu những kỳ thi, nhận được một mảnh bằng,
và kiếm được một việc làm ở quốc gia này hay ở Mỹ. Như tôi được thông tin chiều nay,
ba mươi phần trăm trong các bạn có thể đi đến nước Mỹ, nơi bạn kiếm được nhiều tiền.
Đó là nơi tất cả hiểu biết đang dẫn dắt bạn đến. Và chúng ta đang hỏi: Nếu bạn có nghiêm
túc, phản ứng của bạn đến tất cả điều này là gì? Hoặc bạn rút lui khỏi nó, gia nhập vào
thiền viện nào đó hay theo sau vị đạo sư nào đó mà đang kiếm được hàng đống tiền. Hay
bạn lao vào thế giới và bị giam giữ trong đó. Hay bạn sống một sống riêng của bạn.
Vậy là mục đích, ý nghĩa, của sự tồn tại của bạn là gì? Làm ơn, người nói đang hỏi điều
này bằng sự khiêm tốn nhất. Liệu mục đích của sống chỉ là kiếm tiền, lập gia đình, có
một ngôi nhà, quyền hành, chức vụ? Đó là mục đích của sống của bạn? Chắc chắn nó là
như vậy. Đó là điều gì tất cả các bạn đang được đào tạo, đó là điều gì các bạn mong
muốn. Và nếu bạn không thỏa mãn điều đó, thế là bạn sáng chế một mục đích: tìm được
Thượng đế hay loại khai sáng nào đó. Nếu điều đó cũng không thỏa mãn cho bạn, bạn
nương nhờ thuốc men và nhậu nhẹt và mọi chuyện của vui chơi giải trí vô tận đó. Người
ta không hiểu liệu bạn nhận biết điều gì kỹ nghệ giải trí đang gây ra cho bạn. Tiếp theo
lại có giải trí tôn giáo của đi đến đền chùa, thực hiện những nghi thức, và tất cả mọi
chuyện diễn ra trong một ngôi đền hay một nhà thờ hay một thánh đường. Làm ơn, đừng
bực bội, tôi chỉ đang vạch rõ điều này. Vì vậy, nếu người ta được phép hỏi, liệu bạn đang
phí phạm sống của bạn? – sống mà quá phức tạp, sống mà không có những đáp án khuôn
mẫu. Sống quá bao la và vì vậy là cái gì đó thiêng liêng lạ thường. Và chúng ta làm gì với
nó? Bạn phải trả lời câu hỏi này, dù bạn già nua hay trẻ tuổi.
Vậy là, như những sinh viên và những giáo sư, phản ứng của bạn, trách nhiệm của bạn là
gì? Bạn thấy, bạn luôn luôn có những người lãnh đạo, đặc biệt trong quốc gia này. Bạn đã
có những người lãnh đạo vĩ đại, thuộc chính trị, xã hội, tôn giáo và vân vân. Và họ đã dẫn
dắt bạn đến nơi nào? Marx đã dẫn dắt thế giới cộng sản đến nơi nào? Những tác phẩm
văn chương tạm gọi là thiêng liêng, kinh Upanishads, kinh Gita, đã dẫn dắt bạn đến nơi
nào? Chúng không có gì thiêng liêng cả, không quyển sách nào thiêng liêng cả. Vậy thì, ý
nghĩa của tất cả sự tồn tại này là gì? Bạn có lẽ không muốn tìm hiểu nó, bạn có lẽ muốn
lẩn tránh nó. Bạn có lẽ nói, ‘Tôi còn trẻ lắm, nó không phải công việc của tôi.’ Và những
người lớn hơn nói, ‘Xin lỗi, chúng tôi già lắm rồi, chúng tôi không thể đối diện điều này
nữa.’ Vậy là tất cả hiểu biết của bạn đang dẫn dắt bạn đến cái gì? Sự tuân phục, sự bắt
chước? Chỉ nhét đầy thông tin đến độ không có gì khởi nguồn, không có gì mới mẻ.
Và hiểu biết có vị trí nào trong tình yêu? Hiểu biết không là kẻ thù của tình yêu, kẻ hủy
diệt của tình yêu, hay sao? Bạn làm ơn suy xét điều này. Bạn trao khoảng hai mươi hay
ba mươi năm để kiếm được hiểu biết của vật lý, ngôn ngữ, sinh học, xã hội học, triết học,
tâm lý học, phân tâm học, và vân vân. Bạn trao những năm và những năm cho nó, và bạn
không trao một ngày hay thậm chí một tiếng đồng hồ để tìm ra cho chính bạn bạn là gì và
tại sao bạn đang sống như thế này.
Và liệu bạn đã nhận ra rằng tất cả những con nguời, dù họ sống trong những xã hội giàu
có, trong những lâu đài hay trong những cái chòi, đều chia sẻ ý thức của con người này?
Bởi vì tất cả những con người đều chịu đựng đau khổ, trải qua những khó nhọc vô cùng,
một ý thức vô hạn của cô độc, tuyệt vọng, và sự vô ý nghĩa của sự tồn tại này. Tất cả
những con người trên quả đất này – mà đẹp đẽ lạ thường và bạn đang siêng năng hủy diệt
nó – dù họ là những người nghèo khổ nhất và những người dốt nát nhất hay những người
thông thái nhất, đều chịu đựng đau khổ, đều trải qua một ý thức vô tận của cô độc kinh
khủng, và đối diện chết. Làm ơn, hãy lắng nghe điều gì người nói đang trình bày; đừng
chán nản. Không ai sẽ bảo cho bạn tất cả điều này. Chúng ta chia sẻ sự đau khổ chung, sự
đau khổ của tổng thể của nhân loại. Ý thức của chúng ta được tạo thành từ tất cả điều
này. Ý thức của bạn không phải là ý thức của bạn, mặc dù truyền thống của bạn, cả tôn
giáo lẫn xã hội, đều nói rằng bạn là một cá thể tách rời. Ý thức của bạn là cái gì bạn là:
những niềm tin của bạn, những mê tín của bạn, những sợ hãi của bạn, những lo âu của
bạn, sự thiếu thốn tình yêu của bạn, và sự ích kỷ của bạn. Nó là ý thức của tất cả nhân
loại. Không có tẩu thoát khỏi điều đó; nó là một sự kiện. Vì vậy bạn không là một cá thể.
Bạn có lẽ là một người phụ nữ hay một người đàn ông, bạn có lẽ cao, có một làn da trắng,
và vân vân, nhưng bạn không là một cá thể. Bạn là toàn thể nhân loại. Bởi vì bạn mỉm
cười, bạn vui đùa, bạn rơi lệ, bạn trải qua khó nhọc, nỗ lực, và xung đột vô tận, và đối
diện sự không an toàn. Vì vậy, bạn thực sự là phần còn lại của nhân loại. Bạn không là
một người Ấn giáo, mặc dù bạn ưa thích gọi chính bạn là một người Ấn giáo. Đó chỉ là
tình trạng bị quy định thuộc địa phương, thuộc tỉnh lẻ của bạn.
Vì vậy đang đối diện tất cả điều này, liệu bạn sẽ phí phạm tất cả sống của bạn? – đậu
những kỳ thi, có một việc làm, được đào tạo để bắt chước. Đó là điều gì bạn đang được
dạy bảo: bắt chước, tuân phục, phù hợp vào khuôn mẫu. Và liệu đó là mục đích của
sống? Vậy thì bạn hỏi: ‘Tôi sẽ làm gì?’ Liệu có cái gì khác nữa? Muốn tìm ra liệu có cái
gì hoàn toàn khác hẳn tất cả cái này, bạn phải có thông minh lạ thường. Thông minh
không là hiểu biết. Hiểu biết cho bạn khả năng, chức vụ, thứ bậc, nhưng hiểu biết không
là tình yêu, hiểu biết không là từ bi. Chỉ nơi nào có tình yêu và từ bi thì mới có thông
minh, và thông minh đó không liên quan gì đến sự khôn ngoan ranh mãnh của suy nghĩ.
Vậy là, nếu một cách lịch sự nhất người nói được hỏi: Liệu bạn đang phí phạm sống của
bạn? Đây là sống duy nhất mà bạn có. Bạn có lẽ nghĩ rằng có sự đầu thai, rằng bạn sẽ
được sinh lại vào đời sau. Điều đó có lẽ chỉ là một lý thuyết. Thậm chí nếu bạn tin tưởng
vào sự đầu thai, điều gì quan trọng là cách bạn sống bây giờ, liệu bạn tốt lành, liệu bạn là
một con người tổng thể, không bị vỡ vụn như một người khoa học, người sinh học, như
một người nào đó có một nghề nghiệp đặc biệt. Nếu sống của bạn bị vỡ vụn, nếu có sự
xung đột, sống của bạn không bao giờ là một chuyển động tổng thể. Vì vậy hãy suy xét
tất cả điều này, hãy tự-chất vấn chính bạn có phải rằng bạn đang phí phạm sống của bạn.
Không ai có thể trả lời nghi vấn đó ngoại trừ chính bạn. Người nói sẽ không bảo cho bạn,
bởi vì nó thật là vô lý, không thông minh, dốt nát khi nói mục đích của sống là gì. Mục
đích của sống là điều gì bạn đang làm ngay lúc này: học hành, hay nếu bạn có một việc
làm rồi, kiếm được nhiều tiền bạc hơn, có địa vị nhiều hơn, quyền hành nhiều hơn. Đó là
điều gì bạn mong muốn, và đó là mục đích của sống của bạn.
Cũng vậy, chúng ta phải đối diện sự việc cuối cùng này, đó là chết. Bạn có lẽ chưa, bởi vì
tất cả các bạn là những người còn rất trẻ, nhưng nó hiện diện ở đó cho bạn cũng như cho
thế hệ lớn hơn. Bạn thấy, nó luôn luôn hiện diện ở đó. Và liệu bạn có thể sống cùng chết?
Điều đó đòi hỏi nhiều thâm nhập: sống cùng chết – không phải tự tử, không phải chạy
trốn chết, nhưng biết chiều sâu và sự vĩ đại và sức sống lạ thường của chết. Nó là tất cả
của sự sống, đây là tổng thể của sự sống – có thể thâm nhập vào toàn bộ thế giới thuộc
tâm lý, hiểu rõ tất cả thế giới đó. Không phải từ những quyển sách, không phải từ những
người triết lý, không phải từ những giáo sư, nhưng học hành từ chính bạn về bạn là gì. Và
bạn sẽ khám phá, nếu bạn thâm nhập vào nó, rằng toàn sống của bạn đều được đặt nền
tảng trên trở thành cái gì đó: người thư ký trở thành giám đốc, người trợ giảng trở thành
giáo sư, người bộ trưởng trở thành thủ tướng, và vân vân. Bạn luôn luôn đang cố gắng trở
thành cái gì đó phía bên ngoài và phía bên trong. Và đây là điều gì chúng ta gọi là sống:
không bao giờ có một khoảnh khắc của yên lặng, không bao giờ có một khoảnh khắc của
vẻ đẹp vô cùng trong sống của chúng ta, nhưng chỉ sự huyên thuyên vô tận của bộ não.
Đừng lơ là tất cả việc này bởi vì thế giới thuộc tâm lý, thế giới phía bên trong, bạn là gì
phía bên trong, thắng thế bất kỳ cái gì mà những cấu trúc xã hội hay những chính phủ
thiết lập. Bạn thấy nó ở Nga: họ đã bắt đầu bằng cách không-chính phủ, không-quân đội,
không-phân chia, không-quốc tịch; họ nói những chính phủ sẽ biến mất. Nhưng cái tinh
thần còn mạnh mẽ hơn cấu trúc xã hội hời hợt, và thế là lúc này họ có những người đặc
quyền, những người đứng đầu mà có mọi thứ trong thế giới, giống như những người
đứng đầu ở đây.
Vì vậy bạn sẽ làm gì sau khi lắng nghe nói chuyện này? Liệu bộ não của bạn có mở toang
cho tất cả điều này? Trách nhiệm của bạn là gì? Liệu nó là một quan tâm toàn cầu hay cái
vườn nhỏ nhoi chật hẹp riêng của bạn, cái ngã bé tí tầm thường, ‘cái tôi’, mà là một công
việc rất nhỏ nhoi? Liệu bạn sẽ quan tâm đến toàn thế giới? Mà có nghĩa bạn không còn là
một người Ấn độ nữa, bạn không thể là một người Thiên chúa giáo, một người Ấn giáo,
một người Phật giáo. Tất cả những phân chia đó gây hủy diệt, chúng không có ý nghĩa.
Chúng ta phải sáng tạo một văn minh mới mẻ. một văn hóa mới mẻ, một cách nhìn mới
mẻ vào sống.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét