Phật Gautam đã nói:
Có sướng và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được, bởi vì
nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ
này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là
sướng; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư
là phúc lạc.
Có sướng và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được, bởi vì
nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ
này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là
sướng; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư
là phúc lạc.
Sướng mang tính vật lí, sinh lí. Sướng là thứ nông
cạn nhất trong cuộc sống; nó là kích động. Nó có thể
mang tính dục, nó có thể là của giác quan khác, nó có
thể trở thành ám ảnh với thức ăn, nhưng nó bắt rễ trong
thân thể. Thân thể là ngoại vi của bạn, chu vi của bạn;
nó không phải là trung tâm của bạn. Và sống ở chu vi là
sống phó mặc cho đủ mọi loại điều cứ xảy ra xung
quanh bạn. Người tìm kiếm sướng vẫn còn phó mặc
cho điều ngẫu nhiên. Điều đó cũng giống như sóng
trong đại dương; chúng phó mặc cho gió. Khi gió mạnh
tới, sóng có đó; khi gió biến mất, sóng biến mất. Chúng
không có sự tồn tại độc lập, chúng bị phụ thuộc - và bất
kì cái gì phụ thuộc vào cái gì đó bên ngoài bản thân nó
đều đem tới tù túng.
Sướng bị phụ thuộc vào người khác. Nếu bạn yêu
người đàn bà, nếu đó là sướng của bạn, thế thì người
đàn bà đó trở thành chủ của bạn. Nếu bạn yêu người
đàn ông - nếu điều đó là sướng của bạn và bạn cảm
thấy bất hạnh, trong thất vọng, buồn bã, khi không có
anh ấy - thế thì bạn đã tạo ra tù túng cho bản thân mình
mình rồi. Bạn đã tạo ra nhà tù, bạn không còn trong tự
do nữa. Nếu bạn là người tìm kiếm tiền bạc và quyền
lực, thế thì bạn sẽ bị phụ thuộc vào tiền bạc và quyền
lực. Người tích luỹ tiền bạc, nếu đấy là sướng của
người đó để có ngày một nhiều tiền hơn, sẽ ngày càng
trở nên khổ hơn - bởi vì người đó càng có nhiều, người
đó càng muốn nhiều, và người càng có nhiều, người đó
càng sợ mất nó hơn.
Đó là lưỡi kiếm hai cạnh: muốn nhiều hơn là cạnh
thứ nhất của lưỡi kiếm. Bạn càng đòi hỏi, bạn càng ham
muốn, bạn càng cảm thấy bản thân mình thiếu cái gì đó
- bạn dường như là hổng hoác, trống rỗng với bản thân
mình. Và cạnh kia của lưỡi kiếm là ở chỗ bạn càng có
nhiều, bạn càng sợ nó có thể bị lấy đi. Nó có thể bị
đánh cắp. Ngân hàng có thể sụp đổ, tình huống chính trị
trong nước có thể thay đổi, đất nước có thể đổi chế độ...
có cả nghìn lẻ một điều mà tiền của bạn lệ thuộc vào.
Tiền của bạn không làm cho bạn thành người chủ, nó
làm cho bạn thành nô lệ.
Sướng là ở ngoại vi; do đó nó nhất định phụ thuộc
vào hoàn cảnh bên ngoài. Và nó chỉ là kích động. Nếu
thức ăn là sướng, thực tế cái gì được hưởng thú? Chỉ là
vị giác - trong một khoảnh khắc, khi thức ăn đi qua gai
vị giác trên lưỡi bạn, bạn cảm thấy một cảm giác mà
bạn diễn giải như sướng. Đấy là diễn giải của bạn. Hôm
nay nó có thể giống như sướng và ngày mai nó có thể
không giống như sướng; nếu bạn cứ ăn cùng một thức
ăn mọi ngày, gai vị giác của bạn sẽ trở thành không đáp
ứng với nó. Chẳng mấy chốc bạn sẽ phát ngán với nó.
Đó là cách mọi người trở nên chán ngán - ngày này
bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày
nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con
người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay
đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với
người khác, bởi vì toàn thể sướng đã đi vào việc thám
hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa;
bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân
thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm
giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì
đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng
khao khát cái gì đó mới. Đó
là cách tâm trí giữ bạn bao
giờ cũng bị buộc vào đâu đó
ở tương lai. Nó giữ cho bạn
hi vọng, nhưng nó chưa bao
giờ chuyển giao hàng hoá cả
- nó không thể làm thế được.
Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng
mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên
cây, ham muốn và hi vọng
mọc ra trong tâm trí. Bạn
muốn ngôi nhà mới và bây
giờ bạn có nó - và sướng đâu
mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn
đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt
được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan
tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng mạng ham muốn mới.
Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều
này là vậy với mọi thứ.
Sướng giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn,
bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn,
và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét
đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông
những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh
bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng
cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên
mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham
muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn nuôi
dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy
bị chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm
thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn
đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách
nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn sướng tạo ra
tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là
người đang tìm kiếm sướng; hàng triệu người giống
bạn đang tìm kiếm cùng sướng đó. Do đó có tranh đấu
lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều
trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm
cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể
có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn
phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn
được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn
bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng
có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn
mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm sướng, bạn
không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm sướng dùng
người khác như phương tiện. Và dùng người khác như
phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức
nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác
như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm sướng
bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở
thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn
không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác
lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm sướng rằng
cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ
đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn.
Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người
đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được
tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì
lạ: Những người biết về
Christ, về Phật, về Mô ha
mét, về Krishna, và chẳng ai
theo họ cả. Mọi người không
biết nhiều về Machiavelli,
nhưng họ theo ông ấy - cứ
dường như Machiavelli rất
gần với trái tim họ. Bạn
không cần đọc ông ấy, bạn
đã theo ông ấy rồi. Toàn thể
xã hội của bạn đều dựa trên
các nguyên tắc của
Machiavelli; đó là điều toàn
thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật
mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh
giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh
giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều
chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên sướng không phải và không thể là mục
đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. Sướng
mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh
phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút
ít... nhưng cũng không khác mấy so với sướng. Bạn có
thể nói rằng sướng là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh
phúc là loại sướng bậc cao - hai mặt của cùng một đồng
tiền. Sướng có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc
có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng
nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của
tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí,
bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn
bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui
vẻ có tính tâm linh. Nó là
khác, hoàn toàn khác với
sướng hay hạnh phúc. Nó
chẳng liên quan gì tới cái bên
ngoài, với người khác; nó là
hiện tượng bên trong. Vui vẻ
không phụ thuộc vào hoàn
cảnh; nó là của riêng bạn. Nó
không phải là kích động được
tạo ra bởi sự vật; nó là trạng
thái của an bình, của im lặng -
trạng thái thiền. Nó mang tính
tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn
một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc.
Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân
chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một
nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng
mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là sướng; nó
bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao
hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên
trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối
thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng
không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất.
Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc
lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái
của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã
dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như
bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở
thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới
bắt đầu. Bạn được sinh ra.
Sướng là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là
"dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian,
không thời gian. Sướng bắt đầu và kết thúc; phúc lạc
còn lại mãi mãi. Sướng tới rồi đi; phúc lạc không hề
tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong
nhất của bản thể bạn. Sướng phải được giành lấy từ
người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ ăn
cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra
mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính
bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt
đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như
đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người
cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm
thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi
nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc
lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối
choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà
làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái
gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó
tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích
xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim
lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì
sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó -
bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã
rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn
cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã
rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà
không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh
sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ
lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông
đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông
cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi
câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở
bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi lí do
đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài
- có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài,
tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên
ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài.
Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất
nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền
riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong
nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong, ta
ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ
cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Sướng
bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn
trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người
chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có
trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có sướng và có phúc lạc. Quên cái thứ
nhất để có được cái thứ hai. Dừng việc nhìn ra ngoài.
Nhìn vào trong, quay vào trong. Bắt đầu tìm và kiếm
trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn.
Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu
khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa
chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân
lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.
Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới
thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con,
Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải
là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc
lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là
một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng
lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng
ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn
mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải
Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành
cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về
tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha,
con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho
người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối
thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn
trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat,
chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình,
vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về
tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng,
không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì
là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức,
thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả.
Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng
là phúc lạc - anand.
Phật nói: Quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có
nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hi sinh mọi thứ vì
điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm
cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn
thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và
bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
Sướng sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. Sướng sẽ
làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho
bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó
sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ
làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn
ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu
dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi
người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế
anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng,
nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng
cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy
như an ninh tài chính. Sướng làm cho mọi người tinh
ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ
phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của
việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần
tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được
gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba
Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh
chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la.
Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson,
kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới,
quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do
đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một
nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và
một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và
thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo
tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?"
viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người
Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai
nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa
lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một
ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô
la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô
cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ
khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều
làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm sướng và bạn sẽ đánh
mất hồn nhiên của mình, và đánh mất hồn nhiên của
mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ
thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng
đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm sướng
không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người
đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế
thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh
khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn
họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới
không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa
vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến
chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc
nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta
đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu
với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ
xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có
thể là lễ hội được.
bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày
nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con
người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay
đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với
người khác, bởi vì toàn thể sướng đã đi vào việc thám
hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa;
bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân
thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm
giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì
đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng
khao khát cái gì đó mới. Đó
là cách tâm trí giữ bạn bao
giờ cũng bị buộc vào đâu đó
ở tương lai. Nó giữ cho bạn
hi vọng, nhưng nó chưa bao
giờ chuyển giao hàng hoá cả
- nó không thể làm thế được.
Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng
mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên
cây, ham muốn và hi vọng
mọc ra trong tâm trí. Bạn
muốn ngôi nhà mới và bây
giờ bạn có nó - và sướng đâu
mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn
đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt
được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan
tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng mạng ham muốn mới.
Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều
này là vậy với mọi thứ.
Sướng giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn,
bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn,
và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét
đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông
những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh
bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng
cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên
mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham
muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn nuôi
dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy
bị chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm
thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn
đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách
nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn sướng tạo ra
tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là
người đang tìm kiếm sướng; hàng triệu người giống
bạn đang tìm kiếm cùng sướng đó. Do đó có tranh đấu
lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều
trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm
cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể
có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn
phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn
được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn
bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng
có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn
mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm sướng, bạn
không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm sướng dùng
người khác như phương tiện. Và dùng người khác như
phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức
nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác
như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm sướng
bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở
thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn
không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác
lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm sướng rằng
cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ
đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn.
Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người
đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được
tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì
lạ: Những người biết về
Christ, về Phật, về Mô ha
mét, về Krishna, và chẳng ai
theo họ cả. Mọi người không
biết nhiều về Machiavelli,
nhưng họ theo ông ấy - cứ
dường như Machiavelli rất
gần với trái tim họ. Bạn
không cần đọc ông ấy, bạn
đã theo ông ấy rồi. Toàn thể
xã hội của bạn đều dựa trên
các nguyên tắc của
Machiavelli; đó là điều toàn
thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật
mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh
giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh
giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều
chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên sướng không phải và không thể là mục
đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. Sướng
mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh
phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút
ít... nhưng cũng không khác mấy so với sướng. Bạn có
thể nói rằng sướng là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh
phúc là loại sướng bậc cao - hai mặt của cùng một đồng
tiền. Sướng có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc
có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng
nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của
tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí,
bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn
bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui
vẻ có tính tâm linh. Nó là
khác, hoàn toàn khác với
sướng hay hạnh phúc. Nó
chẳng liên quan gì tới cái bên
ngoài, với người khác; nó là
hiện tượng bên trong. Vui vẻ
không phụ thuộc vào hoàn
cảnh; nó là của riêng bạn. Nó
không phải là kích động được
tạo ra bởi sự vật; nó là trạng
thái của an bình, của im lặng -
trạng thái thiền. Nó mang tính
tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn
một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc.
Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân
chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một
nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng
mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là sướng; nó
bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao
hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên
trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối
thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng
không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất.
Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc
lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái
của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã
dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như
bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở
thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới
bắt đầu. Bạn được sinh ra.
Sướng là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là
"dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian,
không thời gian. Sướng bắt đầu và kết thúc; phúc lạc
còn lại mãi mãi. Sướng tới rồi đi; phúc lạc không hề
tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong
nhất của bản thể bạn. Sướng phải được giành lấy từ
người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ ăn
cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra
mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính
bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt
đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như
đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người
cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm
thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi
nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc
lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối
choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà
làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái
gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó
tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích
xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim
lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì
sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó -
bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã
rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn
cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã
rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà
không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh
sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ
lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông
đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông
cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi
câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở
bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi lí do
đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài
- có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài,
tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên
ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài.
Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất
nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền
riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong
nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong, ta
ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ
cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Sướng
bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn
trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người
chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có
trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có sướng và có phúc lạc. Quên cái thứ
nhất để có được cái thứ hai. Dừng việc nhìn ra ngoài.
Nhìn vào trong, quay vào trong. Bắt đầu tìm và kiếm
trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn.
Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu
khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa
chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân
lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.
Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới
thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con,
Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải
là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc
lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là
một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng
lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng
ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn
mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải
Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành
cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về
tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha,
con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho
người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối
thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn
trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat,
chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình,
vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về
tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng,
không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì
là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức,
thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả.
Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng
là phúc lạc - anand.
Phật nói: Quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có
nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hi sinh mọi thứ vì
điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm
cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn
thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và
bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
Sướng sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. Sướng sẽ
làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho
bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó
sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ
làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn
ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu
dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi
người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế
anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng,
nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng
cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy
như an ninh tài chính. Sướng làm cho mọi người tinh
ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ
phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của
việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần
tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được
gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba
Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh
chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la.
Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson,
kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới,
quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do
đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một
nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và
một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và
thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo
tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?"
viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người
Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai
nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa
lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một
ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô
la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô
cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ
khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều
làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm sướng và bạn sẽ đánh
mất hồn nhiên của mình, và đánh mất hồn nhiên của
mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ
thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng
đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm sướng
không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người
đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế
thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh
khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn
họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới
không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa
vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến
chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc
nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta
đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu
với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ
xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có
thể là lễ hội được.
Nếu bạn hạnh phúc với việc trả giá bằng hạnh phúc
của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc
được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người
đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô
ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng
ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được,
nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người
đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại.
Họ sẽ đợi cơ hội của mình
để trả thù, và chẳng chóng
thì chầy khoảnh khắc đó sẽ
tới.
Bất kì điều gì bạn sở
hữu trong thế giới này bạn
đều sở hữu bằng việc trả
giá của ai đó khác, với cái
giá sướng của ai đó khác.
Không có cách khác. Nếu
bạn thực sự muốn không
thù địch với bất kì ai trên
thế giới này, bạn phải vứt
bỏ ý tưởng về sở hữu.
Dùng bất kì cái gì xảy ra
cùng với bạn trong khoảnh
khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng
tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả,
tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc
được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người
đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô
ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng
ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được,
nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người
đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại.
Họ sẽ đợi cơ hội của mình
để trả thù, và chẳng chóng
thì chầy khoảnh khắc đó sẽ
tới.
Bất kì điều gì bạn sở
hữu trong thế giới này bạn
đều sở hữu bằng việc trả
giá của ai đó khác, với cái
giá sướng của ai đó khác.
Không có cách khác. Nếu
bạn thực sự muốn không
thù địch với bất kì ai trên
thế giới này, bạn phải vứt
bỏ ý tưởng về sở hữu.
Dùng bất kì cái gì xảy ra
cùng với bạn trong khoảnh
khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng
tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả,
tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
Phật Gautam đã nói:
Có sướng và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được, bởi vì
nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ
này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là
sướng; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư
là phúc lạc.
Có sướng và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được, bởi vì
nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ
này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là
sướng; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư
là phúc lạc.
Sướng mang tính vật lí, sinh lí. Sướng là thứ nông
cạn nhất trong cuộc sống; nó là kích động. Nó có thể
mang tính dục, nó có thể là của giác quan khác, nó có
thể trở thành ám ảnh với thức ăn, nhưng nó bắt rễ trong
thân thể. Thân thể là ngoại vi của bạn, chu vi của bạn;
nó không phải là trung tâm của bạn. Và sống ở chu vi là
sống phó mặc cho đủ mọi loại điều cứ xảy ra xung
quanh bạn. Người tìm kiếm sướng vẫn còn phó mặc
cho điều ngẫu nhiên. Điều đó cũng giống như sóng
trong đại dương; chúng phó mặc cho gió. Khi gió mạnh
tới, sóng có đó; khi gió biến mất, sóng biến mất. Chúng
không có sự tồn tại độc lập, chúng bị phụ thuộc - và bất
kì cái gì phụ thuộc vào cái gì đó bên ngoài bản thân nó
đều đem tới tù túng.
Sướng bị phụ thuộc vào người khác. Nếu bạn yêu
người đàn bà, nếu đó là sướng của bạn, thế thì người
đàn bà đó trở thành chủ của bạn. Nếu bạn yêu người
đàn ông - nếu điều đó là sướng của bạn và bạn cảm
thấy bất hạnh, trong thất vọng, buồn bã, khi không có
anh ấy - thế thì bạn đã tạo ra tù túng cho bản thân mình
mình rồi. Bạn đã tạo ra nhà tù, bạn không còn trong tự
do nữa. Nếu bạn là người tìm kiếm tiền bạc và quyền
lực, thế thì bạn sẽ bị phụ thuộc vào tiền bạc và quyền
lực. Người tích luỹ tiền bạc, nếu đấy là sướng của
người đó để có ngày một nhiều tiền hơn, sẽ ngày càng
trở nên khổ hơn - bởi vì người đó càng có nhiều, người
đó càng muốn nhiều, và người càng có nhiều, người đó
càng sợ mất nó hơn.
Đó là lưỡi kiếm hai cạnh: muốn nhiều hơn là cạnh
thứ nhất của lưỡi kiếm. Bạn càng đòi hỏi, bạn càng ham
muốn, bạn càng cảm thấy bản thân mình thiếu cái gì đó
- bạn dường như là hổng hoác, trống rỗng với bản thân
mình. Và cạnh kia của lưỡi kiếm là ở chỗ bạn càng có
nhiều, bạn càng sợ nó có thể bị lấy đi. Nó có thể bị
đánh cắp. Ngân hàng có thể sụp đổ, tình huống chính trị
trong nước có thể thay đổi, đất nước có thể đổi chế độ...
có cả nghìn lẻ một điều mà tiền của bạn lệ thuộc vào.
Tiền của bạn không làm cho bạn thành người chủ, nó
làm cho bạn thành nô lệ.
Sướng là ở ngoại vi; do đó nó nhất định phụ thuộc
vào hoàn cảnh bên ngoài. Và nó chỉ là kích động. Nếu
thức ăn là sướng, thực tế cái gì được hưởng thú? Chỉ là
vị giác - trong một khoảnh khắc, khi thức ăn đi qua gai
vị giác trên lưỡi bạn, bạn cảm thấy một cảm giác mà
bạn diễn giải như sướng. Đấy là diễn giải của bạn. Hôm
nay nó có thể giống như sướng và ngày mai nó có thể
không giống như sướng; nếu bạn cứ ăn cùng một thức
ăn mọi ngày, gai vị giác của bạn sẽ trở thành không đáp
ứng với nó. Chẳng mấy chốc bạn sẽ phát ngán với nó.
Đó là cách mọi người trở nên chán ngán - ngày này
bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày
nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con
người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay
đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với
người khác, bởi vì toàn thể sướng đã đi vào việc thám
hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa;
bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân
thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm
giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì
đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng
khao khát cái gì đó mới. Đó
là cách tâm trí giữ bạn bao
giờ cũng bị buộc vào đâu đó
ở tương lai. Nó giữ cho bạn
hi vọng, nhưng nó chưa bao
giờ chuyển giao hàng hoá cả
- nó không thể làm thế được.
Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng
mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên
cây, ham muốn và hi vọng
mọc ra trong tâm trí. Bạn
muốn ngôi nhà mới và bây
giờ bạn có nó - và sướng đâu
mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn
đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt
được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan
tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng mạng ham muốn mới.
Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều
này là vậy với mọi thứ.
Sướng giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn,
bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn,
và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét
đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông
những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh
bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng
cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên
mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham
muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn nuôi
dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy
bị chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm
thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn
đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách
nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn sướng tạo ra
tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là
người đang tìm kiếm sướng; hàng triệu người giống
bạn đang tìm kiếm cùng sướng đó. Do đó có tranh đấu
lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều
trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm
cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể
có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn
phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn
được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn
bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng
có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn
mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm sướng, bạn
không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm sướng dùng
người khác như phương tiện. Và dùng người khác như
phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức
nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác
như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm sướng
bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở
thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn
không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác
lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm sướng rằng
cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ
đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn.
Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người
đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được
tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì
lạ: Những người biết về
Christ, về Phật, về Mô ha
mét, về Krishna, và chẳng ai
theo họ cả. Mọi người không
biết nhiều về Machiavelli,
nhưng họ theo ông ấy - cứ
dường như Machiavelli rất
gần với trái tim họ. Bạn
không cần đọc ông ấy, bạn
đã theo ông ấy rồi. Toàn thể
xã hội của bạn đều dựa trên
các nguyên tắc của
Machiavelli; đó là điều toàn
thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật
mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh
giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh
giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều
chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên sướng không phải và không thể là mục
đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. Sướng
mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh
phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút
ít... nhưng cũng không khác mấy so với sướng. Bạn có
thể nói rằng sướng là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh
phúc là loại sướng bậc cao - hai mặt của cùng một đồng
tiền. Sướng có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc
có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng
nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của
tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí,
bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn
bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui
vẻ có tính tâm linh. Nó là
khác, hoàn toàn khác với
sướng hay hạnh phúc. Nó
chẳng liên quan gì tới cái bên
ngoài, với người khác; nó là
hiện tượng bên trong. Vui vẻ
không phụ thuộc vào hoàn
cảnh; nó là của riêng bạn. Nó
không phải là kích động được
tạo ra bởi sự vật; nó là trạng
thái của an bình, của im lặng -
trạng thái thiền. Nó mang tính
tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn
một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc.
Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân
chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một
nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng
mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là sướng; nó
bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao
hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên
trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối
thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng
không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất.
Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc
lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái
của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã
dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như
bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở
thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới
bắt đầu. Bạn được sinh ra.
Sướng là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là
"dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian,
không thời gian. Sướng bắt đầu và kết thúc; phúc lạc
còn lại mãi mãi. Sướng tới rồi đi; phúc lạc không hề
tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong
nhất của bản thể bạn. Sướng phải được giành lấy từ
người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ ăn
cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra
mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính
bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt
đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như
đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người
cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm
thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi
nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc
lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối
choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà
làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái
gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó
tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích
xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim
lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì
sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó -
bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã
rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn
cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã
rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà
không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh
sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ
lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông
đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông
cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi
câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở
bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi lí do
đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài
- có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài,
tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên
ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài.
Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất
nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền
riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong
nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong, ta
ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ
cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Sướng
bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn
trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người
chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có
trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có sướng và có phúc lạc. Quên cái thứ
nhất để có được cái thứ hai. Dừng việc nhìn ra ngoài.
Nhìn vào trong, quay vào trong. Bắt đầu tìm và kiếm
trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn.
Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu
khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa
chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân
lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.
Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới
thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con,
Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải
là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc
lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là
một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng
lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng
ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn
mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải
Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành
cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về
tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha,
con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho
người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối
thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn
trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat,
chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình,
vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về
tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng,
không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì
là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức,
thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả.
Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng
là phúc lạc - anand.
Phật nói: Quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có
nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hi sinh mọi thứ vì
điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm
cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn
thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và
bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
Sướng sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. Sướng sẽ
làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho
bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó
sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ
làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn
ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu
dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi
người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế
anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng,
nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng
cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy
như an ninh tài chính. Sướng làm cho mọi người tinh
ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ
phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của
việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần
tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được
gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba
Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh
chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la.
Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson,
kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới,
quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do
đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một
nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và
một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và
thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo
tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?"
viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người
Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai
nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa
lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một
ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô
la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô
cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ
khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều
làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm sướng và bạn sẽ đánh
mất hồn nhiên của mình, và đánh mất hồn nhiên của
mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ
thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng
đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm sướng
không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người
đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế
thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh
khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn
họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới
không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa
vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến
chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc
nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta
đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu
với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ
xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có
thể là lễ hội được.
bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày
nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con
người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay
đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với
người khác, bởi vì toàn thể sướng đã đi vào việc thám
hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa;
bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân
thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm
giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì
đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng
khao khát cái gì đó mới. Đó
là cách tâm trí giữ bạn bao
giờ cũng bị buộc vào đâu đó
ở tương lai. Nó giữ cho bạn
hi vọng, nhưng nó chưa bao
giờ chuyển giao hàng hoá cả
- nó không thể làm thế được.
Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng
mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên
cây, ham muốn và hi vọng
mọc ra trong tâm trí. Bạn
muốn ngôi nhà mới và bây
giờ bạn có nó - và sướng đâu
mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn
đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt
được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan
tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng mạng ham muốn mới.
Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều
này là vậy với mọi thứ.
Sướng giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn,
bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn,
và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét
đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông
những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh
bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng
cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên
mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham
muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn nuôi
dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy
bị chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm
thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn
đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách
nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn sướng tạo ra
tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là
người đang tìm kiếm sướng; hàng triệu người giống
bạn đang tìm kiếm cùng sướng đó. Do đó có tranh đấu
lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều
trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm
cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể
có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn
phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn
được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn
bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng
có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn
mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm sướng, bạn
không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm sướng dùng
người khác như phương tiện. Và dùng người khác như
phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức
nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác
như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm sướng
bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở
thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn
không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác
lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm sướng rằng
cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ
đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn.
Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người
đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được
tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì
lạ: Những người biết về
Christ, về Phật, về Mô ha
mét, về Krishna, và chẳng ai
theo họ cả. Mọi người không
biết nhiều về Machiavelli,
nhưng họ theo ông ấy - cứ
dường như Machiavelli rất
gần với trái tim họ. Bạn
không cần đọc ông ấy, bạn
đã theo ông ấy rồi. Toàn thể
xã hội của bạn đều dựa trên
các nguyên tắc của
Machiavelli; đó là điều toàn
thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật
mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh
giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh
giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều
chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên sướng không phải và không thể là mục
đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. Sướng
mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh
phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút
ít... nhưng cũng không khác mấy so với sướng. Bạn có
thể nói rằng sướng là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh
phúc là loại sướng bậc cao - hai mặt của cùng một đồng
tiền. Sướng có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc
có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng
nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của
tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí,
bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn
bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui
vẻ có tính tâm linh. Nó là
khác, hoàn toàn khác với
sướng hay hạnh phúc. Nó
chẳng liên quan gì tới cái bên
ngoài, với người khác; nó là
hiện tượng bên trong. Vui vẻ
không phụ thuộc vào hoàn
cảnh; nó là của riêng bạn. Nó
không phải là kích động được
tạo ra bởi sự vật; nó là trạng
thái của an bình, của im lặng -
trạng thái thiền. Nó mang tính
tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn
một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc.
Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân
chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một
nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng
mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là sướng; nó
bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao
hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên
trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối
thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng
không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất.
Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc
lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái
của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã
dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như
bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở
thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới
bắt đầu. Bạn được sinh ra.
Sướng là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là
"dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian,
không thời gian. Sướng bắt đầu và kết thúc; phúc lạc
còn lại mãi mãi. Sướng tới rồi đi; phúc lạc không hề
tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong
nhất của bản thể bạn. Sướng phải được giành lấy từ
người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ ăn
cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra
mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính
bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt
đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như
đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người
cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm
thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi
nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc
lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối
choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà
làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái
gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó
tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích
xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim
lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì
sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó -
bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã
rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn
cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã
rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà
không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh
sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ
lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông
đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông
cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi
câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở
bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi lí do
đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài
- có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài,
tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên
ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài.
Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất
nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền
riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong
nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong, ta
ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ
cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Sướng
bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn
trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người
chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có
trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có sướng và có phúc lạc. Quên cái thứ
nhất để có được cái thứ hai. Dừng việc nhìn ra ngoài.
Nhìn vào trong, quay vào trong. Bắt đầu tìm và kiếm
trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn.
Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu
khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa
chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân
lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.
Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới
thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con,
Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải
là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc
lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là
một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng
lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng
ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn
mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải
Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành
cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về
tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha,
con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho
người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối
thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn
trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat,
chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình,
vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về
tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng,
không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì
là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức,
thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả.
Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng
là phúc lạc - anand.
Phật nói: Quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có
nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hi sinh mọi thứ vì
điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm
cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn
thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và
bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
Sướng sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. Sướng sẽ
làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho
bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó
sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ
làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn
ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu
dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi
người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế
anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng,
nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng
cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy
như an ninh tài chính. Sướng làm cho mọi người tinh
ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ
phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của
việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần
tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được
gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba
Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh
chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la.
Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson,
kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới,
quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do
đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một
nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và
một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và
thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo
tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?"
viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người
Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai
nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa
lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một
ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô
la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô
cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ
khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều
làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm sướng và bạn sẽ đánh
mất hồn nhiên của mình, và đánh mất hồn nhiên của
mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ
thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng
đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm sướng
không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người
đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế
thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh
khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn
họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới
không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa
vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến
chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc
nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta
đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu
với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ
xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có
thể là lễ hội được.
Nếu bạn hạnh phúc với việc trả giá bằng hạnh phúc
của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc
được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người
đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô
ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng
ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được,
nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người
đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại.
Họ sẽ đợi cơ hội của mình
để trả thù, và chẳng chóng
thì chầy khoảnh khắc đó sẽ
tới.
Bất kì điều gì bạn sở
hữu trong thế giới này bạn
đều sở hữu bằng việc trả
giá của ai đó khác, với cái
giá sướng của ai đó khác.
Không có cách khác. Nếu
bạn thực sự muốn không
thù địch với bất kì ai trên
thế giới này, bạn phải vứt
bỏ ý tưởng về sở hữu.
Dùng bất kì cái gì xảy ra
cùng với bạn trong khoảnh
khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng
tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả,
tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc
được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người
đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô
ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng
ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được,
nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người
đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại.
Họ sẽ đợi cơ hội của mình
để trả thù, và chẳng chóng
thì chầy khoảnh khắc đó sẽ
tới.
Bất kì điều gì bạn sở
hữu trong thế giới này bạn
đều sở hữu bằng việc trả
giá của ai đó khác, với cái
giá sướng của ai đó khác.
Không có cách khác. Nếu
bạn thực sự muốn không
thù địch với bất kì ai trên
thế giới này, bạn phải vứt
bỏ ý tưởng về sở hữu.
Dùng bất kì cái gì xảy ra
cùng với bạn trong khoảnh
khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng
tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả,
tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét