Phật Gautam đã nói:
Có hoan lạc và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được đi, bởi vì nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là hoan lạc; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư là phúc lạc.
Hoan lạc mang tính vật lí, sinh lí. hoan lạc là thứ nông cạn nhất trong cuộc sống; nó là kích động. Nó có thể mang tính dục, nó có thể là của giác quan khác, nó có thể trở thành sự ám ảnh với thức ăn, nhưng nó bắt rễ trong thân thể. Thân thể là ngoại vi của bạn, chu vi của bạn; nó không phải là trung tâm của bạn. Và sống ở chu vi là sống phó mặc cho đủ mọi loại điều cứ xảy ra xung quanh bạn. Người tìm kiếm hoan lạc vẫn còn phó mặc cho điều ngẫu nhiên. Điều đó cũng giống như sóng trong đại dương; chúng phó mặc cho gió. Khi gió mạnh tới, sóng có đó; khi gió biến mất, sóng biến mất. Chúng không có sự tồn tại độc lập, chúng bị phụ thuộc - và bất kì cái gì phụ thuộc vào cái gì đó bên ngoài bản thân nó đều đem tới tù túng.
Hoan lạc bị phụ thuộc vào người khác. Nếu bạn yêu người đàn bà, nếu đó là hoan lạc của bạn, thế thì người đàn bà đó trở thành chủ của bạn. Nếu bạn yêu người đàn ông - nếu điều đó là hoan lạc của bạn và bạn cảm thấy bất hạnh, trong thất vọng, buồn bã, khi không có anh ấy - thế thì bạn đã tạo ra tù túng cho bản thân mình mình rồi. Bạn đã tạo ra nhà tù, bạn không còn trong tự do nữa. Nếu bạn là người tìm kiếm tiền bạc và quyền lực, thế thì bạn sẽ bị phụ thuộc vào tiền bạc và quyền lực. Người cứ tích luỹ tiền bạc, nếu đấy là hoan lạc của người đó để có ngày một nhiều tiền hơn, sẽ ngày càng trở nên khổ hơn - bởi vì người đó càng có nhiều, người đó càng muốn nhiều, và người càng có nhiều, người đó càng sợ mất nó hơn.
Đó là lưỡi kiếm hai cạnh: muốn nhiều hơn là cạnh thứ nhất của lưỡi kiếm. Bạn càng đòi hỏi, bạn càng ham muốn, bạn càng cảm thấy bản thân mình thiếu cái gì đó - bạn dường như là hổng hoác, trống rỗng với bản thân mình. Và cạnh kia của lưỡi kiếm là ở chỗ bạn càng có nhiều, bạn càng sợ nó có thể bị lấy đi. Nó có thể bị đánh cắp. Ngân hàng có thể sụp đổ, tình huống chính trị trong nước có thể thay đổi, đất nước có thể đổi chế độ... có cả nghìn lẻ một điều mà tiền của bạn lệ thuộc vào. Tiền của bạn không làm cho bạn thành người chủ, nó làm cho bạn thành nô lệ.
hoan lạc là ở ngoại vi; do đó nó nhất định phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài. Và nó chỉ là kích động. Nếu thức ăn là hoan lạc, thực tế cái gì được hưởng thú? Chỉ là vị giác - trong một khoảnh khắc, khi thức ăn đi qua gai vị giác trên lưỡi bạn, bạn cảm thấy một cảm giác mà bạn diễn giải như hoan lạc. Đấy là diễn giải của bạn. Hôm nay nó có thể giống như hoan lạc và ngày mai nó có thể không giống như hoan lạc; nếu bạn cứ ăn cùng một thức ăn mọi ngày thì gai vị giác của bạn sẽ trở thành không đáp ứng với nó. Chẳng mấy chốc bạn sẽ phát ngán với nó.
Đó là cách mọi người trở nên chán ngán - ngày này bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với người khác, bởi vì toàn thể hoan lạc đã đi vào việc thám hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa; bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng khao khát cái gì đó mới. Đó là cách tâm trí giữ bạn bao giờ cũng bị buộc vào đâu đó ở tương lai. Nó giữ cho bạn hi vọng, nhưng nó chưa bao giờ chuyển giao hàng hoá cả - nó không thể làm thế được. Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên cây, ham muốn và hi vọng mọc ra trong tâm trí. Bạn muốn ngôi nhà mới và bây giờ bạn có nó - và hoan lạc đâu mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng nên mạng ham muốn mới. Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều này là vậy với mọi thứ.
Hoan lạc giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn, bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn, và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn cứ nuôi dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy sự chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn hoan lạc tạo ra tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là người đang tìm kiếm hoan lạc; hàng triệu người giống bạn đang tìm kiếm cùng hoan lạc đó. Do đó có tranh đấu lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm hoan lạc bạn không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm hoan lạc dùng người khác như phương tiện. Và dùng người khác như phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm hoan lạc bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm hoan lạc rằng cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn. Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì lạ: Những người biết về Christ, về Phật, về Mô ha mét, về Krishna, và chẳng ai theo họ cả. Mọi người không biết nhiều về Machiavelli, nhưng họ theo ông ấy - cứ dường như Machiavelli rất gần với trái tim họ. Bạn không cần đọc ông ấy, bạn đã theo ông ấy rồi. Toàn thể xã hội của bạn đều dựa trên các nguyên tắc của Machiavelli; đó là điều toàn thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên hoan lạc không phải và không thể là mục đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. hoan lạc mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút ít... nhưng cũng không khác mấy so với hoan lạc. Bạn có thể nói rằng hoan lạc là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh phúc là loại hoan lạc bậc cao - hai mặt của cùng một đồng tiền. hoan lạc có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí, bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui vẻ có tính tâm linh. Nó là khác, hoàn toàn khác với hoan lạc hay hạnh phúc. Nó chẳng liên quan gì tới cái bên ngoài, với người khác; nó là hiện tượng bên trong. Vui vẻ không phụ thuộc vào hoàn cảnh; nó là của riêng bạn. Nó không phải là kích động được tạo ra bởi sự vật; nó là trạng thái của an bình, của im lặng - trạng thái thiền. Nó mang tính tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc. Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là hoan lạc; nó bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất. Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới bắt đầu. Bạn được sinh ra.
hoan lạc là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là "dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian, không thời gian. hoan lạc bắt đầu và kết thúc; phúc lạc còn lại mãi mãi. hoan lạc tới rồi đi; phúc lạc không hề tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong nhất của bản thể bạn. hoan lạc phải được giành lấy từ người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó - bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi một lí do đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài - có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài, tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài. Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong ta ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Hoan lạc bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có hoan lạc và có phúc lạc. Hãy quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai. Hãy dừng việc nhìn ra ngoài. Hãy nhìn vào trong, quay vào trong. Hãy bắt đầu tìm và kiếm trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn. Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con, Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha, con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat, chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình, vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng, không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức, thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả. Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng là phúc lạc - anand.
Phật nói: Hãy quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hãy hi sinh mọi thứ vì điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
hoan lạc sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. hoan lạc sẽ làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng, nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy như an ninh tài chính. hoan lạc làm cho mọi người tinh ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la. Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson, kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới, quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?" viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm hoan lạc và bạn sẽ đánh mất sự hồn nhiên của mình, và đánh mất sự hồn nhiên của mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm hoan lạc không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có thể là lễ hội được.
Nếu bạn hạnh phúc với việc trả giá bằng hạnh phúc của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được, nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại. Họ sẽ đợi cơ hội của mình để trả thù, và chẳng chóng thì chầy khoảnh khắc đó sẽ tới.
Bất kì điều gì bạn sở hữu trong thế giới này bạn đều sở hữu bằng việc trả giá của ai đó khác, với cái giá hoan lạc của ai đó khác. Không có cách khác. Nếu bạn thực sự muốn không thù địch với bất kì ai trên thế giới này, bạn phải vứt bỏ ý tưởng về sở hữu. Hãy dùng bất kì cái gì xảy ra cùng với bạn trong khoảnh khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả, tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
Trích từ "Dhammapada: Con đường của Phật - Tập 8"
Có hoan lạc và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được đi, bởi vì nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là hoan lạc; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư là phúc lạc.
Hoan lạc mang tính vật lí, sinh lí. hoan lạc là thứ nông cạn nhất trong cuộc sống; nó là kích động. Nó có thể mang tính dục, nó có thể là của giác quan khác, nó có thể trở thành sự ám ảnh với thức ăn, nhưng nó bắt rễ trong thân thể. Thân thể là ngoại vi của bạn, chu vi của bạn; nó không phải là trung tâm của bạn. Và sống ở chu vi là sống phó mặc cho đủ mọi loại điều cứ xảy ra xung quanh bạn. Người tìm kiếm hoan lạc vẫn còn phó mặc cho điều ngẫu nhiên. Điều đó cũng giống như sóng trong đại dương; chúng phó mặc cho gió. Khi gió mạnh tới, sóng có đó; khi gió biến mất, sóng biến mất. Chúng không có sự tồn tại độc lập, chúng bị phụ thuộc - và bất kì cái gì phụ thuộc vào cái gì đó bên ngoài bản thân nó đều đem tới tù túng.
Hoan lạc bị phụ thuộc vào người khác. Nếu bạn yêu người đàn bà, nếu đó là hoan lạc của bạn, thế thì người đàn bà đó trở thành chủ của bạn. Nếu bạn yêu người đàn ông - nếu điều đó là hoan lạc của bạn và bạn cảm thấy bất hạnh, trong thất vọng, buồn bã, khi không có anh ấy - thế thì bạn đã tạo ra tù túng cho bản thân mình mình rồi. Bạn đã tạo ra nhà tù, bạn không còn trong tự do nữa. Nếu bạn là người tìm kiếm tiền bạc và quyền lực, thế thì bạn sẽ bị phụ thuộc vào tiền bạc và quyền lực. Người cứ tích luỹ tiền bạc, nếu đấy là hoan lạc của người đó để có ngày một nhiều tiền hơn, sẽ ngày càng trở nên khổ hơn - bởi vì người đó càng có nhiều, người đó càng muốn nhiều, và người càng có nhiều, người đó càng sợ mất nó hơn.
Đó là lưỡi kiếm hai cạnh: muốn nhiều hơn là cạnh thứ nhất của lưỡi kiếm. Bạn càng đòi hỏi, bạn càng ham muốn, bạn càng cảm thấy bản thân mình thiếu cái gì đó - bạn dường như là hổng hoác, trống rỗng với bản thân mình. Và cạnh kia của lưỡi kiếm là ở chỗ bạn càng có nhiều, bạn càng sợ nó có thể bị lấy đi. Nó có thể bị đánh cắp. Ngân hàng có thể sụp đổ, tình huống chính trị trong nước có thể thay đổi, đất nước có thể đổi chế độ... có cả nghìn lẻ một điều mà tiền của bạn lệ thuộc vào. Tiền của bạn không làm cho bạn thành người chủ, nó làm cho bạn thành nô lệ.
hoan lạc là ở ngoại vi; do đó nó nhất định phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài. Và nó chỉ là kích động. Nếu thức ăn là hoan lạc, thực tế cái gì được hưởng thú? Chỉ là vị giác - trong một khoảnh khắc, khi thức ăn đi qua gai vị giác trên lưỡi bạn, bạn cảm thấy một cảm giác mà bạn diễn giải như hoan lạc. Đấy là diễn giải của bạn. Hôm nay nó có thể giống như hoan lạc và ngày mai nó có thể không giống như hoan lạc; nếu bạn cứ ăn cùng một thức ăn mọi ngày thì gai vị giác của bạn sẽ trở thành không đáp ứng với nó. Chẳng mấy chốc bạn sẽ phát ngán với nó.
Đó là cách mọi người trở nên chán ngán - ngày này bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với người khác, bởi vì toàn thể hoan lạc đã đi vào việc thám hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa; bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng khao khát cái gì đó mới. Đó là cách tâm trí giữ bạn bao giờ cũng bị buộc vào đâu đó ở tương lai. Nó giữ cho bạn hi vọng, nhưng nó chưa bao giờ chuyển giao hàng hoá cả - nó không thể làm thế được. Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên cây, ham muốn và hi vọng mọc ra trong tâm trí. Bạn muốn ngôi nhà mới và bây giờ bạn có nó - và hoan lạc đâu mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng nên mạng ham muốn mới. Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều này là vậy với mọi thứ.
Hoan lạc giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn, bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn, và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn cứ nuôi dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy sự chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn hoan lạc tạo ra tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là người đang tìm kiếm hoan lạc; hàng triệu người giống bạn đang tìm kiếm cùng hoan lạc đó. Do đó có tranh đấu lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm hoan lạc bạn không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm hoan lạc dùng người khác như phương tiện. Và dùng người khác như phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm hoan lạc bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm hoan lạc rằng cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn. Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì lạ: Những người biết về Christ, về Phật, về Mô ha mét, về Krishna, và chẳng ai theo họ cả. Mọi người không biết nhiều về Machiavelli, nhưng họ theo ông ấy - cứ dường như Machiavelli rất gần với trái tim họ. Bạn không cần đọc ông ấy, bạn đã theo ông ấy rồi. Toàn thể xã hội của bạn đều dựa trên các nguyên tắc của Machiavelli; đó là điều toàn thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên hoan lạc không phải và không thể là mục đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. hoan lạc mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút ít... nhưng cũng không khác mấy so với hoan lạc. Bạn có thể nói rằng hoan lạc là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh phúc là loại hoan lạc bậc cao - hai mặt của cùng một đồng tiền. hoan lạc có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí, bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui vẻ có tính tâm linh. Nó là khác, hoàn toàn khác với hoan lạc hay hạnh phúc. Nó chẳng liên quan gì tới cái bên ngoài, với người khác; nó là hiện tượng bên trong. Vui vẻ không phụ thuộc vào hoàn cảnh; nó là của riêng bạn. Nó không phải là kích động được tạo ra bởi sự vật; nó là trạng thái của an bình, của im lặng - trạng thái thiền. Nó mang tính tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc. Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là hoan lạc; nó bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất. Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới bắt đầu. Bạn được sinh ra.
hoan lạc là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là "dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian, không thời gian. hoan lạc bắt đầu và kết thúc; phúc lạc còn lại mãi mãi. hoan lạc tới rồi đi; phúc lạc không hề tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong nhất của bản thể bạn. hoan lạc phải được giành lấy từ người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó - bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi một lí do đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài - có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài, tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài. Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong ta ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Hoan lạc bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có hoan lạc và có phúc lạc. Hãy quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai. Hãy dừng việc nhìn ra ngoài. Hãy nhìn vào trong, quay vào trong. Hãy bắt đầu tìm và kiếm trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn. Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con, Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha, con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat, chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình, vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng, không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức, thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả. Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng là phúc lạc - anand.
Phật nói: Hãy quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hãy hi sinh mọi thứ vì điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
hoan lạc sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. hoan lạc sẽ làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng, nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy như an ninh tài chính. hoan lạc làm cho mọi người tinh ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la. Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson, kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới, quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?" viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm hoan lạc và bạn sẽ đánh mất sự hồn nhiên của mình, và đánh mất sự hồn nhiên của mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm hoan lạc không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có thể là lễ hội được.
Nếu bạn hạnh phúc với việc trả giá bằng hạnh phúc của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được, nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại. Họ sẽ đợi cơ hội của mình để trả thù, và chẳng chóng thì chầy khoảnh khắc đó sẽ tới.
Bất kì điều gì bạn sở hữu trong thế giới này bạn đều sở hữu bằng việc trả giá của ai đó khác, với cái giá hoan lạc của ai đó khác. Không có cách khác. Nếu bạn thực sự muốn không thù địch với bất kì ai trên thế giới này, bạn phải vứt bỏ ý tưởng về sở hữu. Hãy dùng bất kì cái gì xảy ra cùng với bạn trong khoảnh khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả, tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
Trích từ "Dhammapada: Con đường của Phật - Tập 8"
Phật Gautam đã nói:
Có hoan lạc và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được đi, bởi vì nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là hoan lạc; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư là phúc lạc.
Hoan lạc mang tính vật lí, sinh lí. hoan lạc là thứ nông cạn nhất trong cuộc sống; nó là kích động. Nó có thể mang tính dục, nó có thể là của giác quan khác, nó có thể trở thành sự ám ảnh với thức ăn, nhưng nó bắt rễ trong thân thể. Thân thể là ngoại vi của bạn, chu vi của bạn; nó không phải là trung tâm của bạn. Và sống ở chu vi là sống phó mặc cho đủ mọi loại điều cứ xảy ra xung quanh bạn. Người tìm kiếm hoan lạc vẫn còn phó mặc cho điều ngẫu nhiên. Điều đó cũng giống như sóng trong đại dương; chúng phó mặc cho gió. Khi gió mạnh tới, sóng có đó; khi gió biến mất, sóng biến mất. Chúng không có sự tồn tại độc lập, chúng bị phụ thuộc - và bất kì cái gì phụ thuộc vào cái gì đó bên ngoài bản thân nó đều đem tới tù túng.
Hoan lạc bị phụ thuộc vào người khác. Nếu bạn yêu người đàn bà, nếu đó là hoan lạc của bạn, thế thì người đàn bà đó trở thành chủ của bạn. Nếu bạn yêu người đàn ông - nếu điều đó là hoan lạc của bạn và bạn cảm thấy bất hạnh, trong thất vọng, buồn bã, khi không có anh ấy - thế thì bạn đã tạo ra tù túng cho bản thân mình mình rồi. Bạn đã tạo ra nhà tù, bạn không còn trong tự do nữa. Nếu bạn là người tìm kiếm tiền bạc và quyền lực, thế thì bạn sẽ bị phụ thuộc vào tiền bạc và quyền lực. Người cứ tích luỹ tiền bạc, nếu đấy là hoan lạc của người đó để có ngày một nhiều tiền hơn, sẽ ngày càng trở nên khổ hơn - bởi vì người đó càng có nhiều, người đó càng muốn nhiều, và người càng có nhiều, người đó càng sợ mất nó hơn.
Đó là lưỡi kiếm hai cạnh: muốn nhiều hơn là cạnh thứ nhất của lưỡi kiếm. Bạn càng đòi hỏi, bạn càng ham muốn, bạn càng cảm thấy bản thân mình thiếu cái gì đó - bạn dường như là hổng hoác, trống rỗng với bản thân mình. Và cạnh kia của lưỡi kiếm là ở chỗ bạn càng có nhiều, bạn càng sợ nó có thể bị lấy đi. Nó có thể bị đánh cắp. Ngân hàng có thể sụp đổ, tình huống chính trị trong nước có thể thay đổi, đất nước có thể đổi chế độ... có cả nghìn lẻ một điều mà tiền của bạn lệ thuộc vào. Tiền của bạn không làm cho bạn thành người chủ, nó làm cho bạn thành nô lệ.
hoan lạc là ở ngoại vi; do đó nó nhất định phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài. Và nó chỉ là kích động. Nếu thức ăn là hoan lạc, thực tế cái gì được hưởng thú? Chỉ là vị giác - trong một khoảnh khắc, khi thức ăn đi qua gai vị giác trên lưỡi bạn, bạn cảm thấy một cảm giác mà bạn diễn giải như hoan lạc. Đấy là diễn giải của bạn. Hôm nay nó có thể giống như hoan lạc và ngày mai nó có thể không giống như hoan lạc; nếu bạn cứ ăn cùng một thức ăn mọi ngày thì gai vị giác của bạn sẽ trở thành không đáp ứng với nó. Chẳng mấy chốc bạn sẽ phát ngán với nó.
Đó là cách mọi người trở nên chán ngán - ngày này bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với người khác, bởi vì toàn thể hoan lạc đã đi vào việc thám hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa; bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng khao khát cái gì đó mới. Đó là cách tâm trí giữ bạn bao giờ cũng bị buộc vào đâu đó ở tương lai. Nó giữ cho bạn hi vọng, nhưng nó chưa bao giờ chuyển giao hàng hoá cả - nó không thể làm thế được. Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên cây, ham muốn và hi vọng mọc ra trong tâm trí. Bạn muốn ngôi nhà mới và bây giờ bạn có nó - và hoan lạc đâu mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng nên mạng ham muốn mới. Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều này là vậy với mọi thứ.
Hoan lạc giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn, bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn, và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn cứ nuôi dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy sự chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn hoan lạc tạo ra tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là người đang tìm kiếm hoan lạc; hàng triệu người giống bạn đang tìm kiếm cùng hoan lạc đó. Do đó có tranh đấu lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm hoan lạc bạn không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm hoan lạc dùng người khác như phương tiện. Và dùng người khác như phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm hoan lạc bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm hoan lạc rằng cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn. Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì lạ: Những người biết về Christ, về Phật, về Mô ha mét, về Krishna, và chẳng ai theo họ cả. Mọi người không biết nhiều về Machiavelli, nhưng họ theo ông ấy - cứ dường như Machiavelli rất gần với trái tim họ. Bạn không cần đọc ông ấy, bạn đã theo ông ấy rồi. Toàn thể xã hội của bạn đều dựa trên các nguyên tắc của Machiavelli; đó là điều toàn thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên hoan lạc không phải và không thể là mục đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. hoan lạc mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút ít... nhưng cũng không khác mấy so với hoan lạc. Bạn có thể nói rằng hoan lạc là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh phúc là loại hoan lạc bậc cao - hai mặt của cùng một đồng tiền. hoan lạc có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí, bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui vẻ có tính tâm linh. Nó là khác, hoàn toàn khác với hoan lạc hay hạnh phúc. Nó chẳng liên quan gì tới cái bên ngoài, với người khác; nó là hiện tượng bên trong. Vui vẻ không phụ thuộc vào hoàn cảnh; nó là của riêng bạn. Nó không phải là kích động được tạo ra bởi sự vật; nó là trạng thái của an bình, của im lặng - trạng thái thiền. Nó mang tính tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc. Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là hoan lạc; nó bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất. Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới bắt đầu. Bạn được sinh ra.
hoan lạc là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là "dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian, không thời gian. hoan lạc bắt đầu và kết thúc; phúc lạc còn lại mãi mãi. hoan lạc tới rồi đi; phúc lạc không hề tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong nhất của bản thể bạn. hoan lạc phải được giành lấy từ người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó - bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi một lí do đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài - có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài, tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài. Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong ta ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Hoan lạc bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có hoan lạc và có phúc lạc. Hãy quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai. Hãy dừng việc nhìn ra ngoài. Hãy nhìn vào trong, quay vào trong. Hãy bắt đầu tìm và kiếm trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn. Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con, Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha, con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat, chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình, vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng, không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức, thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả. Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng là phúc lạc - anand.
Phật nói: Hãy quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hãy hi sinh mọi thứ vì điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
hoan lạc sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. hoan lạc sẽ làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng, nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy như an ninh tài chính. hoan lạc làm cho mọi người tinh ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la. Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson, kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới, quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?" viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm hoan lạc và bạn sẽ đánh mất sự hồn nhiên của mình, và đánh mất sự hồn nhiên của mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm hoan lạc không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có thể là lễ hội được.
Nếu bạn hạnh phúc với việc trả giá bằng hạnh phúc của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được, nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại. Họ sẽ đợi cơ hội của mình để trả thù, và chẳng chóng thì chầy khoảnh khắc đó sẽ tới.
Bất kì điều gì bạn sở hữu trong thế giới này bạn đều sở hữu bằng việc trả giá của ai đó khác, với cái giá hoan lạc của ai đó khác. Không có cách khác. Nếu bạn thực sự muốn không thù địch với bất kì ai trên thế giới này, bạn phải vứt bỏ ý tưởng về sở hữu. Hãy dùng bất kì cái gì xảy ra cùng với bạn trong khoảnh khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả, tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
Trích từ "Dhammapada: Con đường của Phật - Tập 8"
Có hoan lạc và có phúc lạc
Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai
Suy tư về điều đó sâu sắc nhất có thể được đi, bởi vì nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ này sẽ phải được hiểu, được nghiền ngẫm: thứ nhất là hoan lạc; thứ hai là hạnh phúc, thứ ba là vui vẻ; và thứ tư là phúc lạc.
Hoan lạc mang tính vật lí, sinh lí. hoan lạc là thứ nông cạn nhất trong cuộc sống; nó là kích động. Nó có thể mang tính dục, nó có thể là của giác quan khác, nó có thể trở thành sự ám ảnh với thức ăn, nhưng nó bắt rễ trong thân thể. Thân thể là ngoại vi của bạn, chu vi của bạn; nó không phải là trung tâm của bạn. Và sống ở chu vi là sống phó mặc cho đủ mọi loại điều cứ xảy ra xung quanh bạn. Người tìm kiếm hoan lạc vẫn còn phó mặc cho điều ngẫu nhiên. Điều đó cũng giống như sóng trong đại dương; chúng phó mặc cho gió. Khi gió mạnh tới, sóng có đó; khi gió biến mất, sóng biến mất. Chúng không có sự tồn tại độc lập, chúng bị phụ thuộc - và bất kì cái gì phụ thuộc vào cái gì đó bên ngoài bản thân nó đều đem tới tù túng.
Hoan lạc bị phụ thuộc vào người khác. Nếu bạn yêu người đàn bà, nếu đó là hoan lạc của bạn, thế thì người đàn bà đó trở thành chủ của bạn. Nếu bạn yêu người đàn ông - nếu điều đó là hoan lạc của bạn và bạn cảm thấy bất hạnh, trong thất vọng, buồn bã, khi không có anh ấy - thế thì bạn đã tạo ra tù túng cho bản thân mình mình rồi. Bạn đã tạo ra nhà tù, bạn không còn trong tự do nữa. Nếu bạn là người tìm kiếm tiền bạc và quyền lực, thế thì bạn sẽ bị phụ thuộc vào tiền bạc và quyền lực. Người cứ tích luỹ tiền bạc, nếu đấy là hoan lạc của người đó để có ngày một nhiều tiền hơn, sẽ ngày càng trở nên khổ hơn - bởi vì người đó càng có nhiều, người đó càng muốn nhiều, và người càng có nhiều, người đó càng sợ mất nó hơn.
Đó là lưỡi kiếm hai cạnh: muốn nhiều hơn là cạnh thứ nhất của lưỡi kiếm. Bạn càng đòi hỏi, bạn càng ham muốn, bạn càng cảm thấy bản thân mình thiếu cái gì đó - bạn dường như là hổng hoác, trống rỗng với bản thân mình. Và cạnh kia của lưỡi kiếm là ở chỗ bạn càng có nhiều, bạn càng sợ nó có thể bị lấy đi. Nó có thể bị đánh cắp. Ngân hàng có thể sụp đổ, tình huống chính trị trong nước có thể thay đổi, đất nước có thể đổi chế độ... có cả nghìn lẻ một điều mà tiền của bạn lệ thuộc vào. Tiền của bạn không làm cho bạn thành người chủ, nó làm cho bạn thành nô lệ.
hoan lạc là ở ngoại vi; do đó nó nhất định phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài. Và nó chỉ là kích động. Nếu thức ăn là hoan lạc, thực tế cái gì được hưởng thú? Chỉ là vị giác - trong một khoảnh khắc, khi thức ăn đi qua gai vị giác trên lưỡi bạn, bạn cảm thấy một cảm giác mà bạn diễn giải như hoan lạc. Đấy là diễn giải của bạn. Hôm nay nó có thể giống như hoan lạc và ngày mai nó có thể không giống như hoan lạc; nếu bạn cứ ăn cùng một thức ăn mọi ngày thì gai vị giác của bạn sẽ trở thành không đáp ứng với nó. Chẳng mấy chốc bạn sẽ phát ngán với nó.
Đó là cách mọi người trở nên chán ngán - ngày này bạn đuổi theo người đàn ông hay người đàn bà và ngày nọ bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ cùng con người đó. Cùng con người này - chẳng cái gì đã thay đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy ra? Bạn chán với người khác, bởi vì toàn thể hoan lạc đã đi vào việc thám hiểm cái mới. Bây giờ người khác không còn mới nữa; bạn đã quen với lãnh thổ của họ. Bạn đã quen với thân thể của người khác, những đường cong thân thể, cảm giác về thân thể. Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng khao khát cái gì đó mới. Đó là cách tâm trí giữ bạn bao giờ cũng bị buộc vào đâu đó ở tương lai. Nó giữ cho bạn hi vọng, nhưng nó chưa bao giờ chuyển giao hàng hoá cả - nó không thể làm thế được. Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên cây, ham muốn và hi vọng mọc ra trong tâm trí. Bạn muốn ngôi nhà mới và bây giờ bạn có nó - và hoan lạc đâu mất rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn còn đang đi tới mục đích của mình. Một khi bạn đã đạt được mục đích của mình, tâm trí bạn không còn quan tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng nên mạng ham muốn mới. Nó đã bắt đầu nghĩ về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều này là vậy với mọi thứ.
Hoan lạc giữ bạn trong trạng thái thần kinh, bất ổn, bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn, và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét đòi sự chú ý. Bạn vẫn còn là nạn nhân của đám đông những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh bởi vì chúng là không thể nào đáp ứng được - và chúng cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau. Bạn trở nên mâu thuẫn. Ham muốn này lôi bạn sang bên trái, ham muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn cứ nuôi dưỡng cả hai ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy sự chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân chia, bạn cảm thấy bị xé ra. Thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn đang rã thành từng mảnh. Chẳng ai khác chịu trách nhiệm đâu; chính cái ngu si của ham muốn hoan lạc tạo ra tình huống này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn không chỉ là người đang tìm kiếm hoan lạc; hàng triệu người giống bạn đang tìm kiếm cùng hoan lạc đó. Do đó có tranh đấu lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến tranh. Tất cả đều trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm cùng một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể có được nó. Do đó cuộc đấu tranh phải là toàn bộ, bạn phải mạo hiểm tất cả - và chẳng vì cái gì, bởi vì khi bạn được, bạn được cái không. Toàn thể cuộc sống của bạn bị phí hoài trong cuộc đấu tranh này. Cuộc sống đáng có thể là lễ hội lại trở thành cuộc đấu tranh lâu dài, mòn mỏi, không cần thiết.
Khi bạn bị bao bọc trong việc tìm kiếm hoan lạc bạn không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm hoan lạc dùng người khác như phương tiện. Và dùng người khác như phương tiện là một trong nhưng hành động vô đạo đức nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính mình, bạn không thể dùng người khác như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm hoan lạc bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở thành tinh ranh bởi vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước khi người khác lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm kiếm hoan lạc rằng cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ đợi người khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn. Trước khi người khác tấn công bạn, bạn tấn công người đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được tuân theo, dù mọi người có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì lạ: Những người biết về Christ, về Phật, về Mô ha mét, về Krishna, và chẳng ai theo họ cả. Mọi người không biết nhiều về Machiavelli, nhưng họ theo ông ấy - cứ dường như Machiavelli rất gần với trái tim họ. Bạn không cần đọc ông ấy, bạn đã theo ông ấy rồi. Toàn thể xã hội của bạn đều dựa trên các nguyên tắc của Machiavelli; đó là điều toàn thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai đó giật mất cái gì từ bạn, hãy giật nó từ họ; bao giờ cũng cảnh giác. Một cách tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Mọi người đều chống lại bạn và bạn chống lại mọi người khác.
Cho nên hoan lạc không phải và không thể là mục đích của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh phúc. hoan lạc mang tính sinh lí, hạnh phúc mang tính tâm lí. Hạnh phúc có tốt hơn chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút ít... nhưng cũng không khác mấy so với hoan lạc. Bạn có thể nói rằng hoan lạc là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh phúc là loại hoan lạc bậc cao - hai mặt của cùng một đồng tiền. hoan lạc có chút ít nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn - nhưng nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của tâm trí. Bạn không quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí, bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí. Nhưng về căn bản chúng không khác nhau.
Từ thứ ba là vui vẻ - vui vẻ có tính tâm linh. Nó là khác, hoàn toàn khác với hoan lạc hay hạnh phúc. Nó chẳng liên quan gì tới cái bên ngoài, với người khác; nó là hiện tượng bên trong. Vui vẻ không phụ thuộc vào hoàn cảnh; nó là của riêng bạn. Nó không phải là kích động được tạo ra bởi sự vật; nó là trạng thái của an bình, của im lặng - trạng thái thiền. Nó mang tính tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui vẻ, bởi vì vẫn còn một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc. Phúc lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí không tâm lí không tâm linh. Nó không biết tới phân chia, nó là không phân chia. Nó là toàn bộ theo một nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật dùng mỗi hai từ trong lời nói này. Từ thứ nhất là hoan lạc; nó bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới chính cốt lõi bên trong nhất của bản thể mình. Nó thuộc vào chiều sâu tối thượng của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng không còn, nơi chỉ im lặng thịnh hành; bạn đã biến mất. Trong vui vẻ bạn tồn tại một chút ít, nhưng trong phúc lạc bạn không có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái của không hiện hữu.
Phật gọi nó là "niết bàn". Niết bàn nghĩa là bạn đã dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như bầu trời. Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở thành đầy các vì sao, và một cuộc sống hoàn toàn mới bắt đầu. Bạn được sinh ra.
hoan lạc là tạm thời, nó thuộc vào thời gian, nó là "dành cho thời đang diễn ra"; phúc lạc là vô thời gian, không thời gian. hoan lạc bắt đầu và kết thúc; phúc lạc còn lại mãi mãi. hoan lạc tới rồi đi; phúc lạc không hề tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong nhất của bản thể bạn. hoan lạc phải được giành lấy từ người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn mày hoặc kẻ cắp. Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra mà là cái gì đó bạn khám phá ra. Phúc lạc là bản tính bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt đầu, bạn chỉ không nhìn vào nó thôi. Bạn đã coi nó như đương nhiên có. Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người: rằng con người cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm thấy nó ở bên ngoài được bởi vì nó không có đó.
Một buổi tối, Rabiya - bà ấy là nhà huyền môn Sufi nổi tiếng - đang tìm cái gì đó trên phố ngay trước chiếc lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà ấy, "Bà làm gì vậy? Bà đánh mất cái gì thế? Bà đang tìm cái gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt trời lặn rồi và rất khó tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích xác ở chỗ nào? Bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim lại nhỏ thế. Nếu chúng tôi biết đích xác chỗ của nó thì sẽ dễ tìm thấy nó."
Rabiya nói, "Tốt hơn cả là đừng hỏi ta câu hỏi đó - bởi vì thực tế nó không rơi trên đường chút nào, nó đã rơi vào bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ nói, "Chúng tôi vẫn cho rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu kim đã rơi bên trong nhà, thế sao bà lại tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do logic, đơn giản: trong nhà không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít ánh sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải tán. Rabiya gọi họ lại và nói, "Nghe đây! Điều đó đích xác là điều các ông đang làm đấy; ta chỉ theo gương các ông thôi. Các ông cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không hỏi câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo các ông, các ông đã đánh mất nó ở bên trong. Các ông đang tìm nó ở bên ngoài bởi một lí do đơn giản, logic là giác quan của các ông hướng ra ngoài - có thêm chút ít ánh sáng. Mắt các ông nhìn ra ngoài, tai các ông nghe ra bên ngoài, tay các ông thò ra bên ngoài; đó là lí do tại sao các ông đang tìm bên ngoài. Bằng không, ta bảo các ông, các ông không đánh mất nó ở đó đâu cả - và ta bảo các ông theo thẩm quyền riêng của ta. Ta cũng đã tìm kiếm ở bên ngoài trong nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong ta ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ cũng ở bên trong rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong nhất của bạn. Hoan lạc bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn trở nên phụ thuộc. Phúc lạc làm cho bạn thành người chủ. Phúc lạc không phải là cái gì đó xảy ra; nó đã có trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có hoan lạc và có phúc lạc. Hãy quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai. Hãy dừng việc nhìn ra ngoài. Hãy nhìn vào trong, quay vào trong. Hãy bắt đầu tìm và kiếm trong lãnh thổ riêng của bạn, tính chủ thể riêng của bạn. Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở đâu khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ cũng định nghĩa chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân lí, chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc.Chúng là ba khuôn mặt của cùng một thực tại. Đây mới thực là ba ngôi, không phải là Thượng đế Cha, Con, Jesus Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải là ba ngôi thực. Ba ngôi thực là chân lí, tâm thức, phúc lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà là một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng lượng với ba khuôn mặt. Do đó ở phương Đông chúng ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải Brahma, Vishnu và Mahesh đâu, những điều đó dành cho trẻ con, cho những người còn chưa trưởng thành về tâm linh, siêu hình. Brahma, Vishnu và Mahesh; Cha, con, Thánh thần linh thiêng - những cái tên đó là cho người mới bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc - đây là chân lí tối thượng. Trước hết hãy tới chân lí. Khi bạn đi vào, bạn trở nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat, chân lí. Khi bạn đi sâu hơn vào trong thực tại của mình, vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết về tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng, không cái gì tối cả. Tất cả đều là nhận biết, không cái gì là không nhận biết. Bạn chính là ngọn lửa của tâm thức, thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả. Và khi bạn đi vào sâu hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng là phúc lạc - anand.
Phật nói: Hãy quên mọi thứ mà ông đã từng cho là có nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hãy hi sinh mọi thứ vì điều tối thượng này bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm cho bạn mãn nguyện, điều sẽ làm cho bạn được hoàn thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể bạn... và bạn sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một bông hoa.
hoan lạc sẽ giữ bạn như mẩu gỗ trôi dạt. hoan lạc sẽ làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho bạn trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó sẽ không cho bạn vương quốc của bản thể bạn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một mang tính khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ bắt đầu dùng người khác như phương tiện; đó là điều mọi người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu em," nhưng thực tế anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng, nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng cô ấy như một đối tượng dục và vợ có thể dùng anh ấy như an ninh tài chính. hoan lạc làm cho mọi người tinh ranh, mang tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ phúc lạc của việc là hồn nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của việc là đứa trẻ.
Tại công ti Lockheed, một bộ phận được cần tới cho chiếc máy bay mới và một quảng cáo được gửi đi khắp thế giới để chào thầu rẻ nhất. Từ Ba Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh chào giá xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la. Chào giá từ Israel là chín nghìn đô la. Richardson, kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới, quyết định phải đi thăm từng nước để tìm hiểu lí do đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải thích, "Cần một nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và một nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ phận này và thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo tại Ba Lan. "Sao các ông lại đòi sáu nghìn đô?" viên kĩ sư hỏi. "Hai nghìn đô cho vật tư," người Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai nghìn đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện Lockheed vẩn vơ giữa lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một ông già người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô la. "Sao ông lại đòi nhiều thế?" ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do Thái nói, "ba nghìn đô cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ khờ ở Ba Lan!"
Tiền bạc, quyền lực, danh vọng - chúng tất cả đều làm cho bạn thành tinh ranh. Tìm hoan lạc và bạn sẽ đánh mất sự hồn nhiên của mình, và đánh mất sự hồn nhiên của mình là đánh mất tất cả. Jesus nói: Hãy như trẻ nhỏ, chỉ thế thì ông mới có thể đi vào Vương quốc của Thượng đế. Và ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm hoan lạc không thể là người hồn nhiên như đứa trẻ được. Người đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh khốc liệt vẫn tồn tại khắp nơi. Mọi người đều chẹn họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới không thể thân hữu được chừng nào chúng ta còn chưa vứt bỏ ý tưởng này về tính cạnh tranh.
Nhưng từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu làm biến chất mọi đứa trẻ bằng chất độc cạnh tranh này. Vào lúc nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta đã thôi miên nó bằng ý tưởng rằng nó phải tranh đấu với người khác, rằng cuộc sống là sự sống còn của kẻ xứng đáng nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có thể là lễ hội được.
Nếu bạn hạnh phúc với việc trả giá bằng hạnh phúc của người khác... và đó là cách bạn có thể hạnh phúc được; thế thì không có cách khác. Nếu bạn tìm người đàn bà đẹp và bằng cách nào đó xoay xở để sở hữu cô ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người khác. Chúng ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được, nhưng nó chỉ là trên bề mặt. Bây giờ người khác, người đã mất trong trò chơi này sẽ giận dữ, trong cơn rồ dại. Họ sẽ đợi cơ hội của mình để trả thù, và chẳng chóng thì chầy khoảnh khắc đó sẽ tới.
Bất kì điều gì bạn sở hữu trong thế giới này bạn đều sở hữu bằng việc trả giá của ai đó khác, với cái giá hoan lạc của ai đó khác. Không có cách khác. Nếu bạn thực sự muốn không thù địch với bất kì ai trên thế giới này, bạn phải vứt bỏ ý tưởng về sở hữu. Hãy dùng bất kì cái gì xảy ra cùng với bạn trong khoảnh khắc, nhưng đừng mang tính sở hữu. Đừng cố gắng tuyên bố rằng nó là của bạn. Chẳng cái gì là của bạn cả, tất cả đều thuộc về sự tồn tại.
Trích từ "Dhammapada: Con đường của Phật - Tập 8"
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét